Заҳм қўзғатувчиси Treponema pallidum 1905 й. Ф. Шаудин ва Э. Гоффманлар томонидан топилган. Бу спирохета анилин бўёқлари билан яхши бўялмайди, шунинг учун уни оқиш трепонема дейилади. Морфологияси

Биокимёвий хусусияти. Гонококклар биокимёвий хусусияти бўйича нисбатан фаол эмас. Глюкозани кислота ҳосил қилиб газсиз парчалайди, ўзгарган гонококклар эса биронта ҳам углеводни парчаламайди, каталаза ва цитохромоксидазага эга. Протеолитик хусусиятлари ҳам ривожланмаган, водород сульфид, аммиак, индол, қонли агарда эса гемолиз ҳосил қилмайди, сут, желатина, картошка қўшилган муҳитларда ўсмайди.
Токсин ҳосил қилиши. Гонококклар экзотоксин ҳосил қилмайди, аммо бактерия ҳужайрасининг парчаланиши натижасида эндотоксин ажратади, бу омил одам ва тажриба ҳайвонлари учун кучли заҳар ҳисобланади.
Лаборатория ташҳиси. Сўзакнинг ўткир хилида ташҳис, асосан, бактериоскопик усул билан аниқланади. Текшириш учун уретра, қин, вульва, бачадон бўйни, эркаклик бези, тўғри ичак, коньюнктивалардан ажралган йиринг ҳамда сийдикда ҳосил бўлган чўкма олинади. Улардан суртма тайёрланиб, Грам ва Лёффлер усулларида, метилен кўки билан бўяб, микроскоп остида кўрилади. Бунда кўкимтир рангда бўялган лейкоцитларнинг ичида тўқ рангли ловиясимон гонококклар кўринади. Лекин ташҳис қўйишда гонококклар, асосан, Грам усулида бўялади. Бунда гонококклар жуфт-жуфт бўлиб, қизил рангга киради. Асосан лейкоцитлар ичида жойлашади. Уларнинг бу ҳолда жойлашиши худди “асаларининг уяси”даги кўринишни эслатади. Одатда ўткир сўзакка чалинган беморларга бактериоскопик усулда ташҳис қўйиш унчалик мураккаб эмас.
Касалликнинг сурункали хилига ташҳис қўйишда культурал усулдан фойдаланилади. Бунда патологик ажралма гўштли-агарли муҳитга экилади. Гонококклар соф культурасини ажратиш учун СО₂ миқдори ҳаво таркибида 5–10% бўлиши талаб қилинади. Бундан ташқари, комплементни боғлаш реакцияси, билвосита гемагглютинация реакцияси ва аллергик синамалардан фойдаланилади.



Давоси. Сўзакни даволаш мутахассисдан антибактериал (рокситромицин лек), иммунотерапевтик, маҳаллий ва физиотерапевтик муолажаларни бир йўла мукаммал билишни талаб қилади, юқоридаги усулларни қўллаш зарарланган ўчоқнинг ҳарактерига қараб олиб борилади