Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

 

Xulosa. 

Fan  psixologiya  tizimida  psixologik  jarayonlarni  eksperimental  o‘rganish  kasbiy 

layoqatlarning  shakllanishi  va  ularning  shaxs  faoliyatidagi  o‘rni  bugungi  kunning  dolzarb 

masalalaridan ekanligi tadqimqot jarayonida yana bir bor o‘z isbotini topdi.  Kasbiy kizikishlar 

va  ular  asosida  o‘quvchilarning  kasbiy  layokatlari,  bilimlarining  rivojlanishi,kasbiy 

ko‘nikmalarini shakllanishi xar bir  o‘quvchining kelajakdagi qanday kasb egallashida muxim rol 

o‘ynaydi. 

Kasblarning ijtimoiy ahamiyati kasb tanlash va tashviqot targ‘ibot ishlarini tashkil etish 

jarayonining asosiy mohiyatini bildiradi. bu orqali o‘quvchilarning o‘z layoqatlari va qiziqishlari 

asosida  to‘g‘ri  kasb  egallash  imkoniga  ega  bo‘ladilar  va  kasbiy  bilimlari  asosida  kasbiy 

ko‘nikmalari shakllanadi.  

Albatta  jamiyat  taraqqiyotining  asosini  yetuk  mutaxasisslar  va  kasb  egalarini 

tarbiyalashdir.  Bu  ishni  amalga  oshrishda  shaxslarning  kasbga  bo‘lgan  kizikishlari  va  xar  bir 

kasb  egasining    bilimdonligi,  tadbirkorligi  va  kasbiy  fidoiyligi  muximligini  e’tirof  etish 

maqsadga muvofikdir.  

Tajribalar  natijalarining  ko‘rsatkichlariga  ko‘ra  birinchi  bosqichga  kelgan  o‘quvchi 

kasblar haqida, ularning mohiyati, jamiyatdagi o‘rni haqida to‘la tushunchaga ega bo‘lmaydilar 

ekan.  Ta’limning  keyingi  bosqichi  davomida  o‘quvchilarning  kasbiy  qiziqishlari  o‘rganilib, 

ularni o‘z qiziqishlari asosida kasbga yo‘naltirish ishlarini rivojlantirish o‘quvchilarning kasbiy 

bilimlarini  mustahkamlaydi.  Kasbiy  ko‘nikma  va  malakalrini  shakllantirish  uchun  to‘la 

imkoniyatlari yaratiladi. Albatta buning uchun muxandis pedagoglar va mutaxsiss o‘qituvchilar 

o‘quvchilar  bilan  olib  boriladigan  proforientatsiya  ishlarini  to‘g‘ri  yo‘lga  qo‘ysalar  ko‘zlangan 

maqsadga erish mumkin. Ta’lim-tarbiya  ishlarini olib borishda ta’lim jarayonida  yo‘l qo‘yilgan 

xatolarni tahlil qilish katta ahamiyatga  ega.  Buning  uchun  har  qanday  yo‘nalishdagi  kasbni  

egallayotgan    o‘quvchilarda    fikrlash,    o‘z-o‘zini  tahlil  qilish    qobiliyati  yaxshi    rivojlangan 

bo‘lishi  kerak.    Bu  esa  o‘quvchilarni  kasbga  tayyorlash  jarayonida  intellektual    komponentga  

doimo  e’tibor  berilishi  lozimligini  taqozo  etadi. Bu esa o‘quvchilarning kasbiy qiziqishlarini 

shakllantirishdagi motivlar mohiyatiga ham bog‘liqligini ko‘rsatdi. 

O‘quvchilar  bilan  olib  borilgan  IPS  metodi,  kasbi  motivlarini  aniqlash  usuli  va  suhbat 

metodlari natijalariga ko‘ra o‘rganilgan respondetlardan 70-80%  o‘quvchilar kasbiy bilimlarga 

kasb  hunar  kollejlariga  kelgandan  so‘ng  ega  bo‘lishi  va  ayni  shu  ta’limning  o‘rta  bo‘g‘inida 

kasbiy  ko‘nikmalarning  shakllanishi  uchun  shart  -  sharoitlar  mavjudligini  ko‘rsatdi. 

Tajribalarning  natitjalariga  ko‘ra,  o‘quvchilarning  kasbiy  qizikishlari  asosida  kasb 

ko‘nikmalarini shaklantirish imkoniyatlari ijtimoiy psixologik ta’sirlar  yordamida oshib borishi 

isbotlandi. 

-  Kasb  hunar  kolleji  tizimida  kasbiy  bilimlarni  takomillashtirish  va  kasbga  bo‘lgan 

munosabat  motivlarini  rivojlantirish  o‘quvchilarning  kasbiy  qiziqishlarini  shakllantirishdagi 

motivlar muammolarini xal etish mumkin. 

 -  Psixologik  maslahat    va  proforientatsiya  ishlarini    rivojlantirish  va    to‘g‘ri  yo‘lga 

qo‘yiish orqali o‘quvchilarning kasbiy ko‘nikmalarini shakllantirish kasb xunar kollejida kasbiy 

ta’lim mazmunan sifat jihatdan takomillashtirish mumkinligi isbotlandi. 

- Kasbiy ko‘nikma va malakalar yuzasida talabalarning bilimlari oshiriladi. Kasb tanlash 

motivlarining  aniqlanishi  ularning  kasbga  yo‘llash  ishlarida  muhim  omil  ekanligi  asoslandi. 

Shuningdek,  

1.  Kasbiy  bilimlarni  maktab  ta’limidanoq  boshlash  o‘quvchilardagi  kasbiy  ko‘nikmalarni 

shaklantirish imkonini oshiradi va kasb tanlashda to‘g‘ri yo‘l tutishga yordam beradi. 

2.  O‘quvchilarning  kasbiy  qizikishlari  asosida  kasb  ko‘nikmalarini  shaklantirish  imkoniyatlari 

oshadi. 

 

39 

3. Kasb hunar kolleji tizimida kasbiy bilimlarni takomillashtirish va kasbga bo‘lgan munosabat 

motivlarini  rivojlantirish  muammolarini  hal  qilishda  proforientatsiya  ishlarini  rivojlantirish 

maqsadga muvofiq.  

 4.  Psixologik  maslahat    va  proforientatsiya  ishlari  rivojlantiriladi  va    to‘g‘ri  yo‘lga  qo‘yiladi. 

Kasb  xunar  kollejida  kasbiy  ta’lim  mazmuni  sifat  jihatdan  takomillashtirish  zaruriyligi  o‘z 

isbotini topdi. 

5.  Psixologik  maorif  va  psoforientatsion  ishlarda    o‘qituvchilar  hamda    ota-  onalar  hamkorlik 

ishlari rivojlantirildi. 

6.  Kasbiy  ko‘nikma  va  malakalar  yuzasida  talabalarning  bilimlari  oshirilganligi  va  ularning 

kasbiy  munosabat  motivlarining  o‘ziga  xos  xususiyatlari  aniqlandi.  (burch  motivi,  ma’suliyat 

motivi) 

7. Kasb tanlash motivlarining aniqlanishi ularning kasbga yo‘llash ishlarida muhim omil ekanligi 

asoslandi.  

 8.Turli    kasblar  bilan  nazariy  tanishib  kolmay,  balki  bir  muncha  ommaviy  kasblarni  bilish, 

ishlab  chiqarish  jamoalariga  qo‘shilish  uchun  zarur  bilim  va  ko‘nikmalarni  egallash 

o‘quvchilarning kasb tanlashiga imkon beradi.  

Bolaning qanday kasbni tanlashi juda muhim hayotiy masala bo‘lib, uni hal qilishda oila 

hamda  maktab  jamoasining  hamkorlikdagi  olib  boradigan  kasb-hunarga  yo‘naltirish  ishlari 

ma’lum  bir    natijalarga  asoslangan  hamda  rejali  bo‘lishi  darkor.  Chunki  kelajakda  bolaning 

jamiyatda  qanday    o‘ringa  ega  bo‘lishi,  kasb-hunarni  egallashi    yuqoridagi  ishlarni  qay  tarzda 

amalga oshirilishiga bog‘liq.  

 Tavsiya. 

Yuqoridagi xulosalardan kelib chiqib, quyidagicha tavsiyalar ishlab chiqdik: 

1.  Kasbiy  qiziqishlarni  shakllantirish  va  rivojlantirish  orqali  ularga  ta’sir  etuvchi  ijtimoiy 

psixologik  omillarini  qaror  toptirish,  shaxs  faoliyati  va  faolligini  oshirishga  ko‘maklashuvchi 

psixologik xizmat tizimining asosiy yo‘nalishlarini va bugungi dolzarb vazifalarni aniqlash; 

2.  O‘quvchilarning  ongli  ravishda  o‘z  kasbiy  faoliyatini  o‘rganishi  hamda  o‘zi  tanlagan  soha 

bo‘yicha kelajakda o‘z faoliyatini davom ettirishga yo‘naltirish.  

3.  Kasbiy  qiziqishlarning  shakllanishida  bugungi  jamiyat  taraqqiyoti  talablariga  mos  ilmiy-

amaliy  jihatlarini  tadqiq  etishda  psixologik  xizmat  va  psixologik  maslahatlar  ishlarini 

takomillashtirish. 

4.  Umumta’lim  maktablarida  kasbiy  bilimlarini  oshirish  bo‘yicha  seminar  treninglar,  ochiq 

eshiklar kuni tadbirlarini sifatini oshirish. 

5.  Bo‘lajak  o‘qituvchilarni  kasbiy  tayyorgarligini  shakllantirishda  ularning  individual 

xususiyatlarini  o‘rganish,  ular  bilan  ta’lim-tarbiya  ishlarini  tashkil  etishga  yaxlit  yondosh 

bo‘yicha zarur chora-tadbirlar ishlab chiqish. 

6.  Kasbiy  bilimlarni  rivojlantirish  va  ko‘nikmalarni  shakllantirishni  mazmun  mohiyatini  ochib 

beruvchi uslubiy tavsiyalar va o‘quv uslubiy qo‘llanmalar tayyorlash. 

7.  Ijtimoiy-gumanitar,  psixologik-pedagogik  fanlarni  o‘rganishga,  auditoriyadan  tashqi  ta’lim-

tarbiya ishlarini ham amaliyotchi psixologlar tayyorlash ishlari ko‘lamini kengaytirish. 

 

Ta’limda nazariy va amaliy mashg‘ulotlarni uyg‘unligini ta’minlovchi shart-sharoitlar 

yaratish. 

 

Kasb-hunar  kolleji  o‘quvchilarining  kasbiy  ko‘nikmalarini  shakllantirish  usullarini 

ishlab chiqish zarur. 

 

40 

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 

 

O’zbekiston Respublikasi Qonunlari, Prezidentimiz I.Karimov asarlari 

1.  Ta’lim  to’g’risidagi  qonun.  1997  yil.  “O’zbekiston  Respublikasining  kadrlar  tayyorlash 

milliy dastur”. 1997 yil 29 avgust K.Davlatov, A.Vorobyov, I.Karimov. “Mehnat va kasb 

ta’lim nazariyasi hamda metodikasi”. Toshkent. O‘qituvchi, 1992 yil. 

2.  Karimov I.A. “Uzbekiston buyuk kelajak sari”. T., O’zbekiston, 1998. 

3.  Karimov I.A. “Ma’naviy yuksalish yo‘lida”. T., O‘zbekiston, 1999. 

4.  Karimov I.A. “O‘zbekiston XXI asrga intilmoqda”. T., O‘zbekiston, 1999. 

5.  Karimov I.A. Asarlar to’plami.1-19 jildlar. - Toshkent, “O’zbekiston”, 1996-2011. 

6.  Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. T., “Ma’naviyat”, 2008. 

7.  Karimov  I.A.  O’zbekiston  mustaqillikka  erishish  ostonasida.  T.:  “O’zbekiston”,  2011.  – 

440 b. 

8.   Karimov I.A. “Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir”, T., “O’zbekiston”, 1995. 

9.   Karimov I.A.  “Barkamol avlod orzusi”, T., O’zbekiston”, 1999. 

10. Karimov I.A. “O‘zbekiston XXI asrga bo’sag’asida” T., 1994. 

11. K.Davlatov,  A.Vorobyov,  I.Karimov.  “Mehnat  va  kasb  ta’lim  nazariyasi  hamda 

metodikasi”. T., “O‘qituvchi”, 1992 yil. 

 

Asosiy adabiyotlar 

1.  Andreeva G.M. Sotsialnaya psixologiya. M., Aspekt press, 1999 god 

2.  Badmaev B.S. Psixologiya kak iee izuchit i usvoit. M., Uchebnaya literatura. 1997 god 

3.  Dyui Dj “Psixologiya i pedagogicheskoe mishlenie”. M., Progress, 1998  

4.  Bunkina M., Semenov V. “Ekonomika i psixologiya”, M., Delo i servis, 1998 god 

5.   Krutetskiy V. A. Pedagogik psixologiya asoslari. T., 1979. 

6.   Nemov R. Prakticheskaya psixologiya. M., Vlados, 1998 god. 

7.   Abduraxmonov  F.  “Qadimgi  sharq  mamlakatlarida  psixologik  fikrlar  taraqqiyoti”.  T., 

“O‘zbekiston”, 1995. 

8.   Abduraxmonov F. “Odamlar bilan qanday muloqotga kirishish va yondoshish kerak”. T., 

“O‘qituvchi”, 1996. 

9.   Abu Nasr Farobiy “Fozil odamlar shahri” T., 1993 y. 24 bet. 

10. Abu  Nasr  Farobiy  “Fozil  odamlar  shahri”.  Tuzuvchi  M.  Maxmudov  T.,  Xalq  merosi, 

1993 y., 224 b.  

11. Abu Zakari Yax ibn Sharaf Navaviy. Rizus-Solihiyin. T., “Movarounnaxr” 227 b. 

12. Abu  Ali  ibn  Sino.  Falsafiy  qissalar  (Nashrga  tayyorlovchi  va  tarjimon  A.  Isroilov).  T., 

O‘zadabiynashr, 63 y. 48 bet. 

13. Goziev E. Psixologiya. T., 1994. 

14. G‘oziyev E. Intellekt psixologiyasi. T., “O‘qituvchi”, 1990. 

15. G‘oziyev E. Psixologiya. T., “O‘qituvchi”, 1994. 

16. G‘oziyev E. Xotira psixologiyasi. T., 1994.  

17. G‘oziyev E. Tafakkur psixologiyasi. T., 1990.  

18. G‘oziyev E. Intellekt psixologiyasi. T., 1996. 

19. Karimov V. Ijtimoiy psixologiya. T., “O‘qituvchi”, 1994. 

20. Karimov V., Akromova F. Psixologiya. T., 2000. 

Qo’shimcha adabiyotlar  

1.  Xalilov M.X. Bilish jarayonlari psixologiyasi. SamDU nashri, 1999. 

2.  Ismoilova Z.K. Talabalarning kasbiy pedagogik malakalarini shakllantirish: Dis. p.f.n. T., 

2000.  

3.  Mirsaidov K.J. Maxsus fanlarni o‘qitish va ishlab chiqarish ta’limi // Uslubiy qo‘llanma. 

T., “O‘qituvchi”, 1996. 

4.  M.G.Davletshin  Zamonaviy  kasb-hunar  kolleji  o‘qituvchisining  psixologiyasi.  –T.: 

“O‘zbekiston”, 1999. 

 

41 

5.   M.Yo‘ldashev. Oilada ruhiy muxit va uning tarbiyaga ta’siri. T., 2003.  

6.  Karimova V.M. Targ‘ibotning psixologik uslublari. T., Ma’naviyat, 2000-16 b.  

7.   Karimova V.M. “Ijtimoiy psixologiya va ijtimoiy amaliyot”. T., Universitet, 1994.  

8.   Karimova V., Akramova F. Psixologiya. Ma’ruzalar matni. T., 2002.  

9.   Karimova V. Psixologiya. O‘quv qo‘llanma. T., A.Qodiriy nomli xalq merosi nashriyoti, 

2002-205 b. 

10. Karimova V. M. “Ijtimoiy psixologiya asoslari”. T., “O‘qituvchi”, 1994   

11.Abduraxmonova  D.A.  “Kasb-hunar  kollejigacha  tarbiya  yoshidagi  bolalarning  axloqiy 

ruhda  tarbiyalashda  xalq  ertaklaridan  foydalanish”. 13.00.01  Dissertatsiya.  T., 1998-171. 

b 

12. Davletshin M. va b. Psixologiya: Izohli lug’at. T., O‘qituvchi, 1998. 

 

Internet saytlari 

13. 

www.ziyo.net

 Internet kutubxona. 

14. 

www.Expert.psychology.ru

  

15. 

www.psychology.net.ru

 

16.  

www.edu.uz

 

  

 

 

42 

Ilovalar. 

Kasbni tahlil etish sxemasi 



 Mehnat predmeti: tabiat, texnika, odam, belgilar, badiiy obraz. 



 Mehnat maqsadi: bilish (baholash, tub o’zgarish qiluvchi, izlanuvchanlik (tadqiqotchilik). 



 Mehnat  vositasi:  qo’l,  mexanik,  avtomatik,  funktsional  (nutq,  mimika,  jismoniy),  nazariy 

(bilim). 



 Mehnat  shart-sharoiti:  maishiy  mikromuhit,  noodatiy  muhitlar  (sex,  magazin),  ekstremal 

(suv osti, shaxta), ochiq havo. 



 Mehnatni tashkil etish: aniq tartib-qoidaga asosan, odatiy munosabatlar bo’yicha: boshliq-

xodim, nisbiy mustaqil. 



 Mehnat  jarayonidagi  muloqot:  individual  (mijoz  bilan),  guruhda  ishlash,  katta  jamoa  va 

auditoriyalar bilan ishlash. 



 Mehnatga  mas’uliyatini  belgilovchi:  moddiy,  axloqiy,  inson  hayoti  va  salomatligiga 

daxldorlik. 



 Harakatlanish xarakteri: o’tirib ishlash, tik turib ishlash, doimiy harakatda ishlash. 



 

Salomatligiga qo’yiladigan talablar: yuqori, me’yorda, barchasini amaliy bajarish. 



 Kasbga nisbatan jamiyatning ehtiyoji: talab bor, talab etilmaydi, ish topish qiyin. 



 

Kasb xususiyatlari: imtiyozlarga ega (qanday?), barvaqt nafaqaga chiqish, ta’tillarga borish, 

qiziqtiruvchi imkoniyatlari (mehnat mehnatsiz daromad olish imkoniyati) va boshqalar. 



 

Kasbni egallash:  ma’lumot  talab etilmaydi,  ishlab chiqarish  o’quvchisi, maxsus  kurslarni, 

kasb-hunar kolleji, oliy o’quv yurti aspirantura, doktorantura, akademiya tamomlash. 



  2-3 ta kasblarni tahlil etilgandan so’ngra murakkab hollarda o’yin to’xtatiladi.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мустақил фикрни шакллантириш эҳтиёжининг келиб 

чиқиши. Тайёргарлик ва билимлар заруриятини тушуниш, 

унинг аҳамиятини билиш, мустақил фикрлашда мақсад ва 

вазифаларнинг қўйилиши 

Мустақил фикрлаш жараёнини режалаштириш  

Мустақил фикрлашни шакллантиришнинг шакл 

ва методлари, воситаларини аниқлаш 

Мустақил фикрлаш мазмуни  

умумий, мутахассислик, педагогик-психологик, 

бадиий 

Мустақил фикрлашни шакллантириш фаолияти 

Нарса ва ҳодисалар билан танишиш, танлов 

асосида ўқиш ва ўрганиш, натижаларни таҳлил 

қилиш ва баҳолаш 

Натижалар  

Янги билим, кўникма ва малакалар, эгаллаган 

билимларни амалиётда қўллаш, сифатли 

маҳсулотлар тайёрлаш 

Ўз

-ў

зи

ни

 н

аз

ора

т ва

 ба

ҳола

ш

 

Мус

та

қи

л ф

ик

рла

шн

и 

ша

кллан

ти

ри

шга

 ра

ҳба

рли

к 

қи

ли

ш

 

 

43 

Hurmatli  psixolog  sizning  ish  faoliyatingizni  uslubiy  jihatdan  boyitish  maqsadida  yuqori  sinf 

o’quvchilari  bilan  kasb  tanlash  va  kasbga  yo’naltirish  ishlarini  tashkil  etishga  bag’ishlangan 

o’yinlarni taqdim etamiz. Ular bilan tanishing va amaliy faoliyatingizda tatbiq eting. 

“KASBIY MASLAHAT” O’YINI (SINF BILAN BIRGALIKDA BAJARILADI) 



 

O’yin  sinf  bilan  birgalikda  amalga  oshirishga  mo’ljallargan.  Buning  uchun 

o’quvchilar  “Inson.  Mehnat.  Kasb”ga  doir  kursni  tinglashlari  lozim.  O’yin  40-45  daqiqaga 

mo’ljallangan.  O’yin  birn  necha  bosqichda  amalga  oshiriladi.  Dastlabki  tayyorlov  bosqichi 

quyidagicha tashkil etiladi: 



 

O’yindan oldin ”Inson.Mehnat. Kasb” mavzusida suhbat o’tkaziladi. 



 

 O’yindan oldin sinf o’quvchilari bilan kelishgan holda yoki anonim tarzda “Menning 

bo’lg’usi kasbim” yoki “Mening kasbiy rejam” mavzusida yozma ish tayyorlanib, so’ngra sinfda 

muhokama  qilinadi.  Kasbiy  rejaning  har  bir  jihati  5  balli  shkalada  baholanadi  va  muhokama 

qilinadi.  



 

Imkoni topilsa boshqa maktab o’quvchilari bilan anonim xatlar almashinuvini tashkil 

etish  mumkin.  Xatda  familiyaning  bosh  harfi  va  imzo  qo’yiladi.  Xatda  o’quvchilar  o’zlarining 

kasb  tanlashi  bilan  bog’liq  muammolari,  shaxsiy  rejalari  va  o’zlari  haqida  ma’lumot  beradilar. 

Javob  xatida  esa  ular  bir-birlariga  maslahatlar  berishi  lozim.  Tayyorlov  bosqichini  amalga 

oshirishda psixolog  o’zining kasbiy  etikaviy tamoyillari  va  qoidalariga alohida e’tibor qaratishi 

kerak.  Bu  ishni  bajarish  tartibi  o’quvchilarning  xohish-ixtiyoriga  ko’ra  amalga  oshirishni  talab 

etadi.  

 

O’yinni amalga oshirish tartibi 

 1-bosqich. Boshlovchi o’quvchilarni o’yinning shartlari bilan tanishtiradi: 

Yo’riqnoma: "Hozir biz bir-birimizga kasb tanlashga yordam berishni o’rganamiz. Hamma juft-

juft bo’lib o’tirib oladi (odatda sinfda o’quvchilar juft bo’lib o’tiradilar). Sizlardan biringiz kasb 

yuzasidan maslahat beruvchi mutaxassis (profkonsultant) bo’lasiz. Boshqa biringiz esa o’quvchi 

rolini bajaradi. Mashg’ulotni yarmi o’tgach sizlar rollaringizni almashasizlar". 

2-bosqich .  Boshlovchi  hamma  o’quvchilardan  qog’oz  olib,  unga  imzo  qo’yishlarini  va  o’yin 

bayonnomasini  tayyorlashlarini  taklif  etadi.  Har  bir  o’yinning  o’ziga  xos  bayonnomasi  bo’lishi 

mumkin. 

A) O’yinning birinchi ko’rinishdagi bayonnomasi  

Men  maslahat  beraman  /o’quvchining  F.I.SH. 

va boshqa jihatlari ko’rsatiladi /  

Men - o’quvchi 



 

O’quvchining muammosiya:  



 

Mening tavsiyalarim :  



 

O’quvchining 

tavsiyalarimga 

munosabati: 



 Mening 

kasb  tanlash  bilan  bog’oiq 

muammolarim  



 Maslahatchining 

tavsiyalariga 

munosabatim:  

 

Har bir o’quvchi shu tarzda bayonnoma tuzib, “Men-o’quvchiman” ustunida rolini, kasb tanlash 

bilan  bog’liq  muammosini  yozib  qo’yadi.  So’ngra  o’yin  boshlanadi.  Maslahatchi  o’zining 

varag’ida  “Men  maslahatchiman”,  o’quvchi  esa  “Men-o’quvchiman”  ustuniga  o’z  faoliyatini 

yozib  boradi.  Natijalar  suhbatning  oxirida  va  ishtirokchilar  bir-biriga  ko’rsatmasdan  qayd 

etadilar.  

B) O’yinning ikkinchi ko’rinishdagi bayonnomasi  

Men 

maslahat 

beraman 

/o’quvchining F.I.SH. va boshqa 

jihatlari ko’rsatiladi / 

Men 

maslahat 

beraman  

/Kimligini ko’rsatishi/ 

Men -o’quvchiman  



  Istiqbolli kasbiy maqsadi  



 Yaqin 

orada 

amalga 

oshiradigan kasbiy maslahati  

  

  

 

44 



 

O’zini bilishi  



  Kasbga  tayyorgarli  bo’yicha 

bilimlari  



  Kasbga real tayyorgarligi  



 

Qo’shimcha imkoniyatlari  

O’yinning  har  bir  ishtirokchisi  “Men  o’quvchiman”  ustunidagi  o’zining  har  bir  kasbiy 

rejasi bandlarini 5 balli shkalada baholaydi va uni ustuning chap qismiga  yozib qo’yadi (buning 

uchun tayyorlov bosqichidagi “Mening kasbiy rejam” yozmasi ishini o’tkazish lozim"). So’ngra 

o’yin boshlanadi. Maslhatchi “Men maslahatchi” ustunida suhbatgacha bo’lgan holatni va undan 

keyingi o’zgarishni baholaydi. O’quvchi ham o’zining ustunida (“Men-o’quvchiman”) baholash 

ishlarini  amalga  oshiradi.  O’yin  davomida  boshlovchi  har  bir  juftlikni  oldiga  kelib,  o’yinni 

borishini nazorat qiladi.  

O’yinning  yakunida  boshlovchiga  bayonnomalar  topshiriladi.  So’ngra  uning  natijalarini 

o’quvchilar bilan individual suhbat  yoki  kuzatishlar bo’yicha olingan ko’rsatkichlar  yordamida 

solishtirib  ko’riladi.  Ushbu  o’yinning  muhokama  bosqichi  yo’q.  Ammo  o’yin  diagnostik 

imkoniyatlarga  ega.  Chunki  o’yin  orqali  o’quvchilar  o’zinigina  emas,  o’rtoqlarining  shaxsiy 

kasbiy rejalarini miqdoriy bahosini beradilar.  

 

O’yindagi duch kelinadigan qiyinchiliklar 

O’yinning  bayonnomasini  yuritish  o’quvchilarda  ishtiyoqni  yo’qolishi  bilan  bog’liq 

muammolarga  olib  keladi.  Muammodan  chiqish  uchun  boshlovchi  bayonnomalar  blankini 

oldindan  o’zi  yoki  oldingi  mashg’ulotda  o’quvchilar  bilan  birgalikda  tanlab  qo’yishi  lozim 

bo’ladi.  

Ba’zi o’quvchilar o’yinni tez tugatib, ishsiz qoladilar. Boshlovchi ularga nimadir topshiriq 

berishi,  ya’ni  bayonnomani  to’g’ri  yuritganliklarini  shaxsan  tekshirib  ko’rishlarini  taklif  etishi 

lozim  (ba’zan  o’quvchilar  kasbiy  rejalarni  faqat  suhbat  boshida  baholaydilar  va  yakunida 

baholashni unutib qoldiradilar).  

Mabodo sinfda biror o’quvchi toq bo’lib qolsa, u holda unga ikkinchi maslahatchini sherik 

qilib  olishni  tavsiya  etish  mumkin.  Bu  o’yin  oldingi  “Proforientsiya”  o’yinlaridan  o’tkazilish 

murakkabligi bilan farq qiladi va uning natijalari ancha sodda bo’ladi. 

O’yinni rivojlantirish istiqbollari  

O’yin  bayonnomalarini  takomillashtirish  kerak.  O’yin  yakunida  beriladigan  maslahatlar 

kasb tanlashning umumiy muammolariga emas, o’quvchining kasbiy o’zligini anglashning aniq 

masalalariga qaratilishi muhim. Shuningdek, o’quvchilar bilan qaytar aloqa o’rnatishga, ularning 

bayonnomalarini  muhokamasiga  e’tibor  qaratish  lozim.  Buni  o’quvchilar  bilan  alohida  yoki 

o’yindagi juftliklar bilan suhbatda hal etish mumkin.