Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

FIZIK XOSSALARI VA TUZILISHI
Galogenarenlar rangsiz suyuq moddalar bo’lib, o’ziga hos o’tkir hidga ega, galogen yon zanjirda bo’lgan birikmalar ko’zdan yosh oqizadi, suvda deyarli erimaydi, ko’pchilik organik erituvchilarda (efir, spirt kabilarda) eriydi. Galogenarenlarning dipol momemti o’xshash galogenalkanlardagiga qaraganda ancha kam bo’ladi. Bu C(sp²)-X bog’ining qutbliligi kam ekanligidan darak beradi.
C-X bog’ning qutbliligini kamayishi uglerod atomning gibridlanish holatini o’zgarishi bilan bog’liq. Bunday o’zgarish uglerod atomining elektromanfiyligini ortishiga va galogen atomning taqsimlanmagan elektronlarini arenning -elektronlari bilan ta’sirlashuviga sabab bo’ladi.

Galogen atomining taqsimlanmagan elektronlari arenning -elektronli sistemasi bilan bog’lanishi natijasida galogen atomidagi elektron zichligi uglerod atomlari tomonga suriladi, yani galogen atomi+M-effekt namoyon qiladi:

Bog’lanish natijasida -elektronlar zichligining taqsimlanishi va C-X bog’ning tabiati o’zgaradi. Bir vaqtning o’zida -bog’lar bo’yicha kuchli elektroakseptor induktiv effekt (-I) ham ta’sir ko’rsatadi. Shuning uchun - va -bog’lar bo’yicha umumiy effektni sifat jihatdan baholash, -zaryadlar ko’rinishda ifodalash mushkul.

Galogenbenzollar elektrodonor xossalari jihatidan benzolga yaqin turadi. Masalan ftorbenzolning IE si 9.2 eV ga, xlorbenzolniki esa 9.08 eV ga teng.

Galogenli hosilalarda ftorli birikmalardan yodli bnrikmalariga o’tilgan sari moddalarnnng qaynash temperaturasi ortib boradi:

Modda	Qaynash tem,C
Ftorbenzol	85
Xlorbenzol	132
Brombenzol	156
Yodbenzol	188