Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

7.2. Populyasiyada o’sish tezligini aniqlash 
Talabalar yuqorida keltirilgan nazariy ma’lumotlar bilan tanishib chiqadilar. Sungra
oldingi mashg’ulot davomida olingan natijalar asosida (4-jadval) avlod umrini hisoblab 
chiqishadi. Buning uchun 4-jadvalga qo’shimcha yani bir ustun kiritiladi va bu ustunga birinchi 
va beshinchi ustunlar qiymatlarining ko’paytmasi, ya’ni l
x
m
x
x qiymatlarini hisoblab, 
joylashtiriladi (5-jadval).
5-jadval 
Hayvon populyasiyacida avlod yaratish tezligini hisoblash jadvali 
Indi-
vidlar 
yoshi, 
x 
Yashab qolgan 
individlar 
hissasi, 
l
x
X yoshda tu-
g’ilgan 
indi-
vidlar 
soni 
(absolyut 
tug’ilish),
b
x 
X 
yoshda 
tug’ilgan 
individlarningo’rt
acha 
soni 
(solishtirma 
tug’ilish),
m
x
Yashab qolgan
individlar 
hissasi 
bilan ular o’rtacha 
serpushtligi-ning 
ko’paytmasi,
l
x 
m
x
l
x 
m
x
x 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
0 
1 
2 
3 

---




1
x
x
x
m
l
= 
x
m
l
x
x
x



1
= 
Olingan natijalar asosida
x
m
l
x
x
x



1
isoblab topiladi. So’ngra 7.3 formuladan foydalanib 
avlod umrining o’rtacha qiymati topiladi. Avlod umri aniqlangandan keyin, 7.2 formula asosida 
populyasiyaning o’sish tezligi (r) aniqlanadi. Bunda avlod yaratish sof tezligining qiymati 
oldingi mashg’ulot natijalaridan olinadi. Uning logarifmik qiymatini topishda to’rt xonali 
matematik jadvaldan foydalaniladi. Natijalar amaliyot davtariga qayd qilinadi.