Z. T. Nishanova, N. G. Kamilova, D. U. Abdullayeva, M. X. Xolnazarova


ganligi.  Mustahkam  empirik  baza.  Bolalik  ri­



Download 12,64 Mb.
Pdf ko'rish
bet41/343
Sana31.12.2021
Hajmi12,64 Mb.
#270960
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   343
Bog'liq
Rivojlantirish psixologiyasi Pedagogik psixologiya Nishanova Z T

ganligi.  Mustahkam  empirik  baza.  Bolalik  ri­

vojlanishini  fenomenologiyasini  asosli  va  keng 

doirada  tushuntirilishi,  yetilish  jarayonlarini 

muhimligiga  diqqatni  qaratish,  motorika rivoj­

lanishining  m e’yoriyligini  yaratish

Tadqiqotning

yo‘nalganligi

Rivojlanishning biologik asosini  aksentirlashti- 

rish  «empirik  evolutsionizm»  (L.S.Vigotskiy) 

normativlarni  absolutlashtirish  o‘rta  sinf  bo- 

lalaridan  olingan  ma’lumotlarni  qolgan  bar- 

chasiga olkazish

81


Gezellning  pozitsiyasini  tanqid  qilib,  L.S.Vigotskiy  uni  «ul- 

trabiologizm»  va  «empirik  evolutsionizm»  deb  atagan,  ijtimoiy 

butunlay  biologikka  singib  ketganda  bolalikdagi  rivojlanishning 

butun jarayoni tabiat  qonunlariga bo‘ysunadi.

Ko‘zga  ko‘ringan  avstriyalik  psixolog  K.Byuler  bir  muddat 

Vyursburg  maktabi  doirasida  ishlagan  bolib,  o‘zining bolani  psi­

xik rivojlanish konsepsiyasini tuzdi. U rivojlanishning butun yolini 

maymundan  to  katta  yoshli  madaniyatli  odamgacha  kolsatishga 

harakat qilgan.  Byuler bo‘yicha tadqiqot vazifasi rivojlanishda doi- 

miy  asosiy  tashqi  ta’sirlarga bogliq bolmagan  qonuniyatlarni  sof 

holda topish edi.  Byulerning  fikricha,  bolalik  rivojlanishining bi­

rinchi  yillarini  o‘rganish  uchun  eksperimentning  mos  shakli  zo- 

opsixologiya  sohasidan  olinishi  mumkin.  K.Byuler  bola  rivojla- 

nishidagi  uch  bosqich  nazariyasi  muallifi  sifatida  mashhur.  Har 

bir bola o‘z  rivojlanishida hayvonlar harakatlari shakli  evolutsiya- 

si bosqichlariga mos bosqichlarni bosib  oladi,  instinkt,  o‘rgatish, 

intellekt.  U  biologik  omillarni  asosiy  deb  kolsatib  oladi.  Byuler 

bolalikdagi rivojlanishni biologik jihatdan asoslanganligini qobili- 

yatlarni nasliyligini ta’kidlagan, lekin mashqlarsiz tabiiy qobiliyat- 

lar toliq ochilmaganligini aytib  olgan.

Instinkt  rivojlanishning  quyi  darajasi  xulq  usullarini  nasliy 

fondi  qollanilishga  tayyor  bolgan  va  faqatgina  ma’lum  stimul- 

larga  muhtoj  bolgan.  Odamda  instinktlar  noaniq-sust  katta  in­

dividual  farqlarga  ega bolgan.  Bolada tayyor instinktlar to‘plami 

baqirish,  so‘rish,  yutish,  himoya refleksi kabilar mavjud boladi.

0

‘rgatish turli hayotiy vaziyatlarga moslashish imkonini bera­



di,  maqtov  va jazolashlarga  yoki  omad  va  omadsizliklarga  taya- 

nadi.  Byuler  bo'yicha  bolalar  o‘yini  hayvonlardagi  o‘yinning  ta­

biiy davomi shu bosqichda yuzaga keladi.

Rivojlanishning  bir  bosqichidan  boshqasiga  olishda  emot- 

siyalar  ham  rivojlanadi.  Shunga  kola,  faoliyatning  yakunidan 

boshigacha  rohatlanishning  almashinishi  sodir  boladi.  Ha­

rakat va  emotsiyani evolutsion erta taqqoslanishi quyidagicha av­

val  harakat,  so‘ng  uning  natijasida  rohatlanish.  So‘ngra  harakat-



82


dan  funksional  qoniqish  bilan  kechadi,  ya’ni  jarayonni  o‘zidan 

qoniqish va nihoyat  qoniqish tasavvuri harakatning o‘ziga o‘tadi. 

Byuler  uchun  asosiysi  tafakkurning  psixik  rivojlanishda  ijodkor- 

lik rolini  o‘rganish  edi.  Shunday qilib,  u bolada nutqni uni yara- 

tish kattalar bilan muloqot jarayonida bola  tomonidan  o‘ylab to- 

pishi  sifatida rivojlanish nazariyasini taklif qildi.




Download 12,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   343




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish