Z. T. Karabayeva

 
4-BOB 
TOKSIKODINAMIKA 
KIMYOVIY MODDALARNING HUJAYRALARGA  
SALBIY TA’SIRI 
 
Bir necha o‘nlab yoki kamroq atomlarni o‘z  ichiga olgan kichik molekula-
larning  minglab  metabolit,  genlar,  oqsillar  va  o‘zaro  bog‘langan  signalizatsiya 
tarmoqlarini  qamrab  oladigan  murakkab  tirik  hujayralarga  doimiy  ziyon 
etkazishini tushunish zamonaviy toksikologiyaning asosiy muammolaridan biridir. 
Toksikologlarning  uzoq  hujayralarni  o‘limida  morfologik  o‘zgarishlarni  kuzatish 
ta’riflariga  cheklanishlar  qilingan  bo‘lsa-da,  kimyo  va  molekulyar  biologiya 

---

 
 
83 
 
zamonaviy o‘zgarishlar zaharlilikning  yangi mexanistik eshigini ochdi. 
Ushbu  bo‘limda  toksikologik  xususiyatlariga  ta’sir  qiluvchi  reaktiv 
metabolitlarning  asosiy  xususiyatlari,  shuningdek,  adulyatsiyaning  hosil  bo‘lishi, 
kaltsiy  dimgomeostaz,  oksidativ  stress,  lipid  peroksidatsiyasi,  apoptoz  va  kinaz 
aktivatsiyasini  o‘z  ichiga  olgan  to‘qimalarda  reaktiv  metabolit  hosil  bo‘lishining 
asosiy zararli oqibatlari bilan tanishasiz. 
Toksikokinetika  organizmdagi  kimyoviy  moddalarni,  toksikodinamika  esa 
kimyoviy  moddalar  qay  tarzda  to‘qimalarga  zarar  yetkazishini  o‘rganadi.  Bu 
muammo mexanik toksikologiyaning dolzarb muammolaridan biri bo‘lib, bugungi 
kun  ilm-fanining  jadal  ravishda  o‘sib  borayotgan  biologiya  va  bio-tibbiyot 
sohalarini  kimyoviy  moddalar  bilan  bog‘liq  ko‘plab  manbalar  bilan  boyitdi. 
Shuningdek,  zamonaviy    toksikologiya    kimyoviy    moddalarning    molekulyar 
asosini    tushunib  yetish  maqsadida  bir  qator  yangi  texnologiyalarni  ham  qamrab 
oladi.  Ushbu  bo‘lim  toksik moddalar qay tarzda tirik to‘qimalarga ziyon yetka-
zishi hususida fikr yuritadi.