Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

Uch kanalli majburiy salt ishlash ekonomayzerini avtomatik 
boshqarish tizimi 
 
ZIL avtomobillarining K90 karburator bilan ta'minlangan MSIEABT el-
ektronli 1102.3761 boshqarish bloki (kabinaga joylashtirilgan) elektromagnitli 
3202.3747 klapanlar va qo'zg'almas 130-3761.026-1 kontaktdan iborat. Ikkita 
elektromagnitli klapan (karburator kameralari soniga qarab) shunday o'rnatil-
ganki, ular ulanganda karburatorning salt ishlash tizimi kanallari berkitiladi va 
ular orqali yonilg'i berish to'xtaydi. Drossel zaslonkalarining S holat datchigi 
datchik-vint bo'lib, uning kontaktlaridan biri tirak vint boisa, ikkinchisi karbu-
ratorning aralashtirish kamerasi korpusida tirak vint ostida joylashgan 
qo'zg'almas kontaktdir. Drossel zaslonkalarining yopiq holatida datchik-
vintning S kontaktlari tutashgan bo'ladi
 
MSIEABT dvigatel majburiy salt ishlash rejimida ishlaganda, ya'ni yonil-
g'i yuborish pedali toliq qo'yib yuborilgan (drossel zaslonkalari yopiq), tirsakli 
valning aylanishlar chastotasi 1000 min
-1
dan ortiq va dvigateldagi sovitish 
suyuqligining harorati 60°C dan baland bo'lgan paytda ishga tushadi. 
Oxirgi shart shu bilan bog'liqki, dvigatel qizdirilayotgan paytda salt ish-
lash rejimida tirsakli valning aylanishlar chastotasi ortib ketadi va buni harorat 
omili bo'yicha tuzatilmasa, MSIEABT tomonidan uni majburiy salt ishlashdagi 
aylanishlar chastotasi deb qabul qilinishi mumkin. 

---

Kontakt-tranzistorli ot oldirish tizimidagi TK 102 kommutatorning "K" 
chiqishidan, shtekerli ajratgich chiqishi (5) orqali boshqarish blokiga impulslar 
kirib keladi. Bu impulslarning chastotasi dvigatel valining aylanishlar chastota-
siga proporsionaldir. TM100
 
V datchigi dvigateldagi sovitish suyuqligining ha-
rorat datchigidir. Uning chiqish kuchlanishi shtekerli ajratgichning chiqishi (2) 
orqali A boshqarish blokiga uzatiladi. 
Majburiy salt ishlash rejimida uch kanalli MSIEABTning A boshqarish 
blokidagi W chiqish tranzistori ochiq bo'ladi. Bu esa Yl va Y2 elektromagnitli 
klapanlar cho'lg'amlarini ta'minlash zanjiriga W tranzistorning kollektor emitter 
o'tishi orqali ulanishiga va yonilg'i uzatishni to'xtatilishiga olib keladi. Mustaqil 
salt ishlash va yuklanish rejimlarida mavjud bo'ladigan klapanlar chulg'amla-
rining toksizlanishida chiqish tranzistori yopiq bo'lganda elektromagnitli 
klapanlarning berkituvchi elementlari karburatorning salt ishlash kanallaridan 
dvigatelga yonilg'i kirib borishiga to'sqinlik qilmaydi.