Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar

yuvenil 
suvlari deyiladi. 
 
Yer  osti  suvlarining  paydo  bo’lishidagi  yana  bir  nazariya  bu 
sedimentatsion
  nazariyadir.  Bu  nazariyaga  asosan,  yer  osti  suvlari  cho’kindi  tog’ 
jinslarining  hosil  bo’lish  jarayoni  davomida  paydo  bo’ladi.  Bu  suvlar  tog’ 
jinslarining zichlanishi davomida ulardan suvning siqilib chiqishi natijasida paydo 
bo’ladi.  Bu  suvlar  tog’  jinslarining  zichlanishi  davomida  ulardan  suvning  siqilib 
chiqishi  natijasida  paydo  bo’ladi.  Masalan,  balchiq  suvlarining  ko’milishi  va 
keyinchalik tog’ jinslarining paydo bo’lishi mobaynida ulardan suv ajralib chiqadi. 
Bu suvlar sedementatsion suvlar deyiladi. Tabiatda yuvenil va sedimitasion suvlar 
kam  tarqalgan  bo’lib,  ko’pgina  yer  osti  suvlarining  hosil  bo’lishi  infiltratsion 
nazariyaga asoslangan bo’ladi.  
 
Quyida  shu  nazariyaga  asoslangan  holda  yer  osti  suvlarining  tarqalishini 
ko’rib chiqamiz. Shunday qilib, yer osti suvlarining infiltratsiya nazariyasi asosida 

---

85 
 
 
ta’minlashga  yer  yuzasiga  tushayotgan  yog’in  miqdoridan  tashqari  juda  ko’p 
omillarga masalan iqlim sharoitiga, rel’efga yer yuzasidagi qoplama tog’ jinsining 
turiga bog’liqdir. Yer qobig’ining ustki qismi ikki qavatga, ya’ni aeratsiya qavatiga 
va to’yinish qavatiga bo’linadi. 
 
Aeratsiya
  qavati  yer  ustidan  suvli  qavatgacha  bo’lgan  masofani  tashkil 
etib, bu qavatda tog’ jinslarining g’ovaklari, bo’shliqlari havo bilan to’lgan bo’ladi. 
Aeratsiya qavatidagi tog’ jinslari tarkibida suv quyidagi holatda bo’lishi mumkin:  
1. Bug’ holatidagi suv 
2. Gigroskopik suv   
3. Parda suv 
4. Kapillyar suv 
 
5. Erkin suv  
6. Ma’lum haroratda suv qattiq holda ya’ni muz holidagi suv