Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar

 
 
II BO’LIM. GIDROGEOLOGIYA 
IV BOB. YER OSTI SUVLARI HAQIDA  
UMUMIY TUSHUNCHA.   
Yer  ustki  yuzasidan  pastda  joylashgan  har  qanday  suvlar 
yer  osti  suvlari
 
deyiladi.  Yer  osti  suvlari  tog’  jinslaridagi  hamma  bo’shliqlarda  hosil  bo’lishi 
mumkin.  Yer  osti  suvlarinng  hosil  bo’lishini,  harakatini,  tarkibini  va 
xususiyatlarini  o’rganuvchi  fan  gidrogeologiya  deb  ataladi.  Gidrogeologiya  so’zi 
yunonchaso’zidan  olingan  bo’lib,gidro  –  “suv”,  geo  –  “yer”,  logiya  –  “fan, 
ta’limot” ya’ni yer osti suvlarini o’rganuvchi fan degan ma’noni anglatadi.  
 
Yer usti, ayniqsa  yer osti inshootlarini  qurishda  yer osti suvlarini uchratish 
mumkinligini  hisobga  olish  kerak.  Yer  osti  suvlarining  yer  ustiga  yaqinligi 
qurilishni  qiyinlashtiradi.  Bunday  vaqtda  yo’l  qurilishlarida  ko’tarmalardan 
foydalaniladi  yoki  yer  osti  suv  yuzasini  pasaytirish  ishlari  olib  boriladi.  Yer  osti 
suvlari  donalari  bog’lanmagan  va  gilli  tog’  jinslarining  mexanik  xususiyatlarini 
yomonlashtiradi,  qurilish  materiallariga  ta’sir  etib  ularni  yemiradi,  ba’zi  tog’ 
jinslarini  suvda  eritadi  (gips,  ohaktosh  va  boshqalar)  va  bo’shliqlar  hosil  qiladi. 
Ayniqsa yer osti inshootlarini qurish mobaynida yer osti suvlarini uchratish qazuv 
ishlarini  qiyinlashtiradi.  Shu  sababli  quruvchi  muxandislar  yer  osti  suvlarini 
bilishlari va ularni kerakli maqsadlarda qo’llay  olishlari (ichish, qurilish ishlarida) 
hamda  inshootlarni  qurayotganda,  qurib  bo’lgandan  keyin  ularga  qarshi  kurasha 
olishlari kerak.  

---

82 
 
 
   
 
29-rasm. Yer osti suvlarining inshootlarga ta’siri