Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar

Yarim  cho’l  tuprog'i.
  Bu  mintaqada  qizg'ish-qo’ng'ir  tuproqlar  tarqalgan 
bo’lib, qora tuproq mintaqasida janubda va janubi-g'arbda joylashgan. Quruq sahro 
mintaqasi cho’l mintaqasiga o’tuvchi mintaqa hisoblanadi. Bu mintaqadagi tuproq 
xilma-xil bo’lib, ularda tuzlanish  yaqqol ko’rinadi. Bu mintaqada qizg'ish qo’ng'ir 
tuproq  keng  tarqalgan  bo’lib,  qo’ng'ir  yarim  cho’l  tuproqlar  va  sho’rxok  yerlar 
uchraydi.  Mintaqada  yog'ingarchilik  kam  bo’ladi.  Yozi  issiq  va  uzoq,  qishi  esa 
qisqa  bo’ladi.  Shu  sababli  bu  tuproqlarda  nam  juda  oz.  Bu  yerlarda  o’simlik  zich 
emas,  yozda  o’simliklar  qurib,  butunlay  qovjirab  qoladi,  shu  sababli  bu  yerdagi 
tuproqlarning hosil bo’lishi boshqacha bo’lib, qizg'ish rangga ega. Qizg'ish qo’ng'ir 
tuproqlar  tarkibidagi  chirindi  miqdori  qora  tuproqlarga  nisbatan  oz.  Chirindi 
qavatining  qalinligi  20-30  sm,  ya'ni  juda  katta  emas.  Undan  pastda  zichlangan 
qavat  yotadi,  uning  qalinligi  25-35sm.  Agar  u  eng  qulay  namlikda  zichlangan 
bo’lsa,  bu  yerda  iqlimning  quruq  hamda  yer  osti  suvlarining  chuqur  bo’lishi  yo’l 
qoplamasining mustahkamligini ta'minlaydi. 
Bu mintaqada uchraydigan sho’rxok yerlar tik kesimda quyidagi morfologik 
tuzilishga  ega:  to’q  qizg'ishqo’ng'ir  rangdagi  qavatcha  ingichka  qavatli,  changli, 
ingichka  g'ovakli.  Keyingi  qavatcha  och  rangda  bo’lib,  palaxsa-palaxsa  bo’lib 
ajralib  turadi.  Bu  qavatchalarning  umumiy  qalinligi  o’rtacha  10-15  sm,  keyingi 
qavatcha to’q qo’ng'ir rangli ustunchasimon ichki tuzilishli, mustahkam tuzilishga 
ega,  qalinligi  12-15  sm,  undan  keyingi  qavat  qo’ng'ir-qizg'ish  rangli,  lekin  och 
tusda,  kesakli,  qalinligi  15-16  sm,  eng  pastki  qavat  och  rangda  bo’lib,  tarkibida 
suvda  eruvchi  tuzlar  bor,  ohakli  va  gips  qo’shimchchalari  uchraydi.  Bu  tuproqlar 
issiq va yetarli darajada nam iqlim sharoitida vujudga keladi.