Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar

Cho’l  mintaqasi. 
Bu  mintaqa  qo’ng'ir  hamda  sahro  cho’l  va  sahro 
tuproqlaridan  iborat.  Bu  mintaqa  issiq  va  quruq  iqlimli  joylarda  joylashgan. 
Yog'ingarchilik juda kam blib, uning miqdori yiliga 80 dan 200 mm ga yetadi. Bu 
mintaqa  janubda  sahrodan,  shimol  tomonida  esa  yarim  sahrodan  iborat.  Shu 

---

282 
 
 
sababli tuproq hosil bo’lish jarayoni kam taraqqiy etgan bo’lib, tub tog' jinslar juda 
kam  chuqurlikkacha  o’zgartirilgan.  Cho’l  mintaqalaridagi  katta  maydonlar 
dessimon tog' jinslaridan hosil bo’lgan kulrang-qo’ng'ir sahro tuproqlaridan iborat. 
Sahro tuproqlarini bo’z tuproqlar deb ataydilar. O’simliklar bu maydonlarni yaxlit 
qoplamay, balki to’p-to’p bo’lib o’sadi. Ular, asosan, erta bahorda o’sib, bahorning 
oxirida  qurib  qoladi.  Yozda  yog'ingarchilik  deyarli  bo’lmaydi.  Bu  tuproqlar 
tarqalgan  yerlarning geologik tuzilishi bir xil bo’lmaganligi sababli, bu yerlarning 
tuproqlari ham xilma-xildir. 
Taqir 
-  delyuvial  yo’l  bilan  hosil  bo’lgan  gilli  yotqiziq    bo’lib,  tarkibida 
gips,  karbonatlar  va  oz  miqdorda  suvda  eruvchi  tuzlar  bor,  taqirlarning  asosiy 
xususiyatlaridan  iborat.  Taqirning  yuzasi  quruq  iqlim  sharoitida  tekis  va  qattiq 
bo’ladi  va  ularda  avtomobil  70-60  km  soat  tezlik  bilan  erkin  harakatlanishi 
mumkin.  Lekin  yomg'ir  yog'ishi  bilan  taqirlar  loyli  ko’llarga  aylanadi  va  ularda 
avtomobil harakat qila olmaydi.