Z nishonova, D. Qarshiyeva eksperimental psixologiy a

o'rganishdagi tadqiqotlari hamma hayvonlamikiga to'g'ri keladi.
J. Piajening fenomenlari Fransiya, AQSH, Rossiya, Isroil va boshqa
davlatlardagi bolalarda o'tkazildi.
Bugungi kunda chegaralovchi qirralar bo'lib, psixologiyadan
tashqaridagi jihatlar namoyon bo'lmoqda. Ular biologik va ijtimoiy
madaniy qirralardir.
B iologik xarakterga ega bo'lganlarga jins, yosh, irq, konstitut-
siyaviy majburiyatlar, jism oniy kuchlilik kiradi. Alohida psixologik
tadqiqotlarda bu ikki guruh o'rtasida o'rganishlar namoyon bo'ladi.
Ijtimoiy madaniy alohidalik juda ham kerak bo'lgan ikkinchi
guruhga kiradi. Bu guruh ham javoblami ishlab chiqishda o 'z o'm iga
ega. Bu berilganlarda boshqa xalq va madaniyatga ta’sir ko'rsatish
haqidagi masalalar hal qilinmoqda. Bundan tashqari, javoblarda
bilimdonlik darajasi, qancha daromad topish darajasi ta’sir ko'rsa-
tadimi yoki yo'qm i, bulaming barchasi tekshiriladi.
Shunday bo'lishi mumkinki, eksperiment javoblari faqat bir om-
maga xos bo'lishi mumkin. Ular eksperiment guruh ichiga kirgan-
lardir. Lekin bu yerda ham o'ziga yarasha muammo mavjud. Bu
75

---

guruhdan olingan natijalarni butun ommaga solishtirish mumkinmi?
Bu muammoning yechim i shundan iboratki, bunda shu ommaga
to‘g ‘ri keladigan barcha talablarga rioya qilingan b o iish i kerak.
Xulosalam i tekshirishda, birinchidan, shu ommaga tegishli bo‘l-
gan guruhlarda takroriy eksperiment o ‘tkaziladi. Bunda guruh bir
qarashda qo‘shilmaydi. Ikkinchidan, guruhlaming sonini maksimal
darajada orttirishga harakat qilinadi.
2.Tadqiqotga qo‘yilgan talablar. Psixologik eksperimentda nafa-
qat vaqt, joy hisobga olinadi, balki eksperimentning qanchalik