Z. Mamadiyarov, A. Norov, O‘. Haydarov

 
4-rasm. Tezkor to‘lovlar tizimi orqali 2020-yilda 3 choragi 
yakunigacha amalga oshirilgan to‘lovlar hajmi 
 
45
https://bank.uz/uz/news/markaziy-bankning-tezkor-t-lovlar-tizimi-masofaviy-xizmat-ko‘rsatishning-yangi-bos-
ichi244122 

---

149 
Shu bilan birga masofaviy bank xizmatlarini yanada 
rivojlantirishda hal qilinishi lozim bo‘lgan amaliy va nazariy 
muammolar mavjud bo‘lib bular: 
Birinchidan, hozirgi paytda masofaviy bank xizmat turlarini 
ko‘paytirish va mavjudlarida yetarlicha innovatsiyalar joriy 
qilinmayapti, ya’ni masofaviy bank xizmatlari orqali hali bank 
mijozlari to‘lig‘icha bankka tashrif buyurmasdan barcha bank 
xizmatlarini amalga oshira olmayapti. Birgina, O‘zbekiston 
Respublikasida mobil abonentlari soni 2019-yil 1-yanvar holatiga 
22,8 milliondan ortiq, shundan, mobil internet foydalanuvchilari 
soni esa 15 milliondan ortiq bo‘lsa-da, mobil bankingdan foydala-
nuvchilar soni ushbu davrda 7,6 mln.ni, 2020-yil 1-yanvar holatiga 
9,5 mln.ga yetgan. Bu esa O‘zbekistonda ham masofaviy bank 
xizmatlaridan foydalanuvchilar soni ortib borsa-da lekin, 
mijozlarni qamrab olish darajasi past darajada ekanligi xali bu 
borada yana ko‘plab ishlarni amalga oshirishni taqozo etadi.
46
Ikkinchidan, masofaviy bank xizmatlarining keskin oshishida 
iqtisodiy risklarning ham tahdidlari ortadi. Ya’ni, mijozlarga 
ko‘rsatiladigan xizmatlarning qonuniyligi, ular pul o‘tkazma-
larining legalizatsiya qilish darajasi va boshqalar. 
Uchinchidan, masofaviy bank xizmatlarini rivojlantirishda 
banklarning yangi axborot texnologiyalari bilan ta’minlanganlik 
darajasi pastligi va aholining moliyaviy savodxonligi pastligi 
muayyan muammolarni keltirib chiqarmoqda.
To‘rtinchidan, naqd pulsiz hisob-kitoblarning avtomatlashtiril-
gan 
tizimini 
yaratish, 
natijada, 
pul 
aylanish 
tizimini 
soddalashtiruvchi va yanada tezlashtiruvchi yangi zamonaviy 
shakllari va vositalarini izlab topishni taqozo etadi.
Beshinchidan, O‘zbekistonda masofaviy bank xizmatlarini 
rivojlantirishning asosiy muammolaridan biri, aholining bank 
tizimiga bo‘lgan ishonchidir.
47
46
Z.Mamadiyarov. Pandemiya: banklarni transformatsiya qilishni yanada jadallashtirmoqda. “Logistika va 
iqtisodiyot” ilmiy elektron jurnali. № 1, yanvar-fevral, 2021-yil 
47
Mamadiyarov, Z. (2020). The innovative approaches of remote banking types services in the process of 
transformation of banks to E-commerce. Архив научных исследований, 1(12). извлечено от 
https://journal.tsue.uz/index.php/archive/article/view/1795 

---

150 
Garchi masofaviy bank xizmatlarining foydali jihatlari ko‘plab 
bo‘lsa-da, bu yangi texnologik xizmatlarda maxfiy ma’lumotlar, 
mijozlarning shaxsiy ma’lumotlari va tranzaksiyalari bilan bog‘liq 
bo‘lgan ayrim xavflarni keltirib chiqaradi.
O‘zbekiston bank tizimi tomonidan ko‘rsatilayotgan 
masofaviy bank xizmatlarini yanada rivojlantirish, aholining 
bunday mahsulot va xizmatlarga bo‘lgan talabini marketing 
xizmati yordamida aniqlash, shundan kelib chiqib, bank 
strategiyasiga tegishli o‘zgartirishlarni kiritish bankning mazkur 
bozor segmentida barqaror faoliyat yuritishi va raqobatbardosh 
bo‘lishini ta’minlashga xizmat qiladi. 
Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, masofaviy bank xizmat 
tizimlarining 
funksional 
imkoniyatlarini 
kengaytirish 
o‘z 
navbatida, foydalanuvchilarni masofadan identifikatsiya qilish 
tizimlari orqali keng qamrovli amaliyotlarini amalga oshirish 
imkoniyatini yaratadi. Masofadan identifikatsiya qilish bank 
xizmatlarini soddalashtirgan holda, bank operatsiyalarini nazorat 
qilishda xavfsizlik choralarini ko‘rishni talab etadi. Mijozlar uchun 
esa bank xizmatlarini amalga oshirishda qog‘oz hujjatlarni taqdim 
etmagan holda bajarish, bankning bir filiali mijozi bo‘la turib, 
boshqa filiallari va kelajakda, boshqa bank xizmatlaridan 
foydalanish imkoniyatlarini amalga oshirish lozim. 
O‘z navbatida, tijorat banklari mijozlariga masofadan bank 
xizmatlarini ko‘rsatish orqali xizmat ko‘rsatish xarajatlari 
kamayishi natijasida yangi mijozlarni jalb qilish hamda moliya 
bozorida raqobatni rivojlantirish imkoniyatini beradi. Natijada bu 
ishlarni yo‘lga qo‘yish bank daromadini oshirishga ham turtki 
bo‘ladi. 
Zamonaviy axborot texnologiyalari asosida yangi bank mah-
sulotlari va xizmatlarining joriy etilishi O‘zbekiston bank 
xizmatlari bozori kengayishiga sharoit yaratmoqda. O‘zbekistonda 
bozor iqtisodiyoti munosabatlari rivojlangan sari tijorat banklari 
ham mijozlarga taqdim etadigan masofaviy bank xizmatlari 
turlarini oshirish orqali xizmat ko‘rsatishda diversifikatsiyaga 
erishadi. 

---

151 
Masofaviy bank xizmatlari ko‘rsatishni terminal, bankomat va 
infokiosklarsiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Foydalanishi sodda 
bo‘lgan ushbu uskunalar bugungi kunda mijoz va kassir 
o‘rtasidagi an’anaviy muomalaga chek qo‘yib, o‘ziga xos 
minibank-ofis vazifasini o‘tamoqda. Hozirgi paytda ushbu tashqi 
vositalardan nafaqat naqd pul yechib olish, balki ular orqali tovar 
va xizmatlar bo‘yicha turli to‘lovlarni amalga oshirish mumkin. 
Shuni qayd etish o‘rinliki, COVID-19 pandemiyasi holatida 
mijozlar istalgan bank terminal, bankomat va infokiosklardan 
7/24, ya’ni 7 kunu 24 soat gigiyenik qoidalar asosida foydalanish 
tavsiya etiladi. 
Xususan, 
O‘zbekiston Respublikasining 2035-yilgacha 
rivojlanish strategiyasining konsepsiyasida O‘zbekistonda to‘lov 
tizimini rivojlantirishni ikki davrga ajratilgan, birinchi davr 2020-
yilgacha bo‘lgan vaqtni o‘z ichiga olgan, unda bank xizmatlarini 
ko‘rsatuvchi ilovalar yaratilishi, mijozlarni yagona to‘lov 
platformaga ulash, ushbu to‘lov platformasida mijozlarni qo‘llab-
quvvatlash servisini tashkil etish, Kardrider va mobil POS 
terminallarni to‘lov tizimiga joriy qilish, R2R hisob-kitoblarini 
yuritish, ma’lumotlarni to‘plash va qayta ishlash tizimlarini 
yaratish kabi vazifalar belgilab olingan. Ikkinchi davr esa 2025-
yilgacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga olgan, unda tovarlarni hisobga 
olish va sotish portali, tranzaksiyalar boshqaruvi tizimi, mobil-
banking kriptografik identifikatorlari, turli xizmatlarni banklarning 
raqamli platformalariga integratsiyalash, B2B, B2C tezkor 
o‘tkazmalarini joriy qilish, ochiq dasturlarni dasturlash interfeysi, 
bank biznesida masofadan identifikatsiya qilish, sun’iy intellekt va 
avtomatlashgan mashinalarni o‘rganish asosida bank mahsulotlari 
va xizmatlarini taqdim qilish imkoniyatlari yaratilishi nazarda 
tutilgan.
48
Bugungi kunda an’anaviy bank xizmat turlarining o‘rnini 
raqamli banking xizmat turlari egallamoqda. Chunki banklar 
xizmat turlarini takomillashtirib bormas ekan, ular daromadi va 
48
Oʼzbekiston Respublikasining 2035-yilgacha rivojlanish strategiyasining kontseptsiyasi, 2018-y. 

---

152 
mijozlar sonini keskin oshirib borish imkoniyatidan mahrum 
bo‘lishi mumkin. 
Banklar aktivlari va passivlari diversifikatsiyasini oshirish 
maqsadida kelajakda chakana mijozlar segmentidagi o‘zining 
mavqeyini yanada oshirishni rejalashtirish lozim va bu borada 
quyidagilarni strategik reja sifatida belgilab olishi kerak bo‘ladi: 
- mijozlar talablarini proaktiv tarzda o‘rganib borish orqali 
doimiy tarzda yangi moliyaviy xizmatlar turlarini joriy etib borish. 
Qo‘shimcha tarzda bank faoliyatiga yaqin bo‘lgan aktivlarni 
boshqarish, moliyaviy sohada maslahatlar berish xizmatlarini 
yo‘lga qo‘yish; 
- kichik biznesni ekspress kreditlash, skoring tizimini joriy 
qilish, innovatsion onlayn kreditlash xizmatlarini yo‘lga qo‘yish 
zarur; 
- bank xizmatlari ko‘rsatilishida keng tarzda informatsion 
kanallari, internet-banking, mobil-banking, SMS-banking, Bank-
mijoz dasturlari, 24/7 formatidagi o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish 
markazlari kabi xizmat turlarini rivojlantirish; 
- kross-sotuv amaliyotlari samaradorligini oshirish va ayni bir 
sohaga ixtisoslashgan sotuv modellarini joriy qilish.
- plastik kartochkalarning imkoniyatlaridan bank xizmatlarini 
taklif qilishda keng foydalanish, turli xil kartalarni muomalaga 
chiqarish, plastik kartochkalarda muddatli omonatlarni joriy qilish, 
bankomatlar tarmog‘ini yanada kengaytirish, bunda turistlar 
tashrif buyuradigan hududlar va bank xizmatlariga talab yuqori 
bo‘lgan joylarga ustuvorlik berish;
49
- aholidan kommunal to‘lovlarni yig‘ish bo‘yicha erishilgan 
natijalarni yanada mustahkamlash, elektron axborotlarni bevosita 
almashuvi bo‘yicha kommunal tashkilotlar bilan tashkil qilingan 
aloqalarni takomillashtirish, ushbu kanallarning on-line tizimida 
ishlashini yo‘lga qo‘yish; 
- bank mobil ilovasini takomillashtirish. Mobil ilova orqali 
mijozlarga mikroqarz va overdraft kreditlarini berishni yo‘lga 
49
Z.Mamadiyarov. Pandemiya: banklarni transformatsiya qilishni yanada jadallashtirmoqda. “Logistika va 
iqtisodiyot” ilmiy elektron jurnali. № 1, yanvar-fevral, 2021-yil 

---

153 
qo‘yish, xalqaro pul o‘tkazmalarini joriy qilish; 
- internet sahifa orqali mijozlarga karta ochish uchun elektron 
arizalar qabul qilishni tashkil etish; 
- bankning internet sahifasi orqali mijozlarga hisob raqam 
ochish, jismoniy shaxslarning shaxsiy kabineti orqali kreditlarni 
so‘ndirishni tashkil etish; 
- chakana bank xizmatlarini ko‘rsatish, mijozlar bilan muloqot 
va korporativ madaniyatni shakllantirish masalalari bo‘yicha bank 
xodimlarining malakasini oshirish.