Z. Mamadiyarov, A. Norov, O‘. Haydarov

 
Nazorat uchun savollar. 
1. Qimmatbaho qog‘ozlar bozorida tijorat banklari o‘rni 
2. Asosiy kapitalni investitsiyalash shakllari tahlili 
3. Tijorat banklarining qimmatbaho qog‘ozlar bilan aktiv operat-
siyalari 
4. Tijorat banklarining investitsion faoliyati 
5. Moliyaviy bozor tushunchasi, uning tashkiliy tuzilishi va 
vazifalari. 

---

125 
6. Moliyaviy bozor insrumentlari, qimmatbaho qog
‘
oz bozori va 
uni tashkiliy tuzilishi. 
7. Banklarning qimmatbaho qog‘ozlar bilan operatsiyalarining 
boshqa turlari 
8. Bank tomonidan amalga oshiriladigan operatsiyalarining 
daromadligi darajasi 
9. Banklarning qimmatbaho qog‘ozlar bilan operatsiyalarini 
rivojlantirish muammolari 
 
 

---

126 
6-MAVZU: MASOFAVIY BANK XIZMATLARI 
 
Reja: 
6.1. Bank operatsiyalari va xizmatlari klassifikatsiyasi va 
tarkibi.
6.2. Masofaviy bank xizmatlarining vujudga kelishi va 
rivojlanish bosqichlari. 
6.3. Bank xizmatlarini transformatsiya qilishning ahamiyati 
va amaliyoti.
Tayanch iboralar 
“Bank-Mijoz” tizimi, internet-banking, magnitli kartalar, mol 
yetkazib beruvchi, mobayl banking, “of-line” rejimi, “on-line” 
rejimi, plastik karta, regress huquqi, smart kartlar, supersmart-
kartlar, tratta, xotira kartalari, xalqaro savdo, xalqaro moliya 
bozorlari, forfeyting, forfeytor, SMS-banking. 
6.1. Bank operatsiyalari va xizmatlari klassifikatsiyasi va 
tarkibi 
Barcha tijorat banklarining bajaradigan operatsiyalari deyarli 
bir hildir. Ammo banklarning bugungi kundagi ko‘rsatayotgan 
xizmatlariga e’tibor beradigan bo‘lsak, ularning soni yanada 
oshganini ko‘rishimiz mumkin. 
Tijorat banklari xizmatlarining iqtisodiy mazmuniga va 
ko‘zlangan maqsadiga ko‘ra ikki yirik guruhga bo‘lish mumkin: 
1. Ma’lum darajada bankning likvidliligini saqlab turish uchun 
bajariladigan xizmatlar. 
2. Daromad olish maqsadida bajariladigan xizmatlar. Ushbu 
ikki xizmatlar guruhi o‘rtasida ma’lum nisbat mavjud bo‘lib, u 
bank faoliyatini sifat jihatdan ma’lum darajada ta’minlab turish 
imkonini beradi. Bank likvidligini ta’minlash maqsadida 
bajariladigan xizmatlarning ba’zi birlari bankka daromad keltirsa-
da, ular mavjudligining sababi bank umumiy likvidligini ma’lum 
darajada ushlab turishdan iboratdir.

---

127 
Bugungi kunda Respublikamiz tijorat banklari tomonidan 
mijozlarga 250-350 dan ortiq bank xizmat turlari taklif etilgan. 
Tijorat banklari yangi turdagi bank xizmatlarini yo‘lga qo‘yish 
orqali korxona, tashkilotlarga qulayliklar yaratmoqda. Bular 
qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin:
- lizing xizmatlari;
- faktoring xizmatlari;
- investitsiya operatsiyalari;
- moliyaviy brokerlik xizmatlari;
- trast xizmatlari;
- iqtisodiy va moliyaviy axborotlar va maslahatlar berish va 
boshqalar.
Bank 
xizmati 
– 
bank 
operatsiyalarini 
o‘tkazishni 
optimallashtiruvchi nazariy, texnologik, moliyaviy, intellektual va 
professional bank faoliyatidir. 
Bank xizmati haqiqatdan ham bank faoliyati majmuasidir. 
Mijozlarning bank faoliyatiga bo‘lgan talablarini qondirish bilan 
bog‘liq bo‘lgan xizmatlardir.
Bank operatsiyasi – bank tomonidan amalga oshiriluvchi pul 
mablag‘larini joylashishini nazarda tutuvchi va aniq iqtisodiy 
masalani yechishga qaratilgan o‘zaro bog‘liq bo‘lgan bank va 
mijoz harakatlari majmui . 
Bank xizmatlari bozori – mijozlar talabini qondirishga 
qaratilgan bank xizmati talabi va taklifining shakllanish sohasi. 
Xususan, A.I.Jukov bank xizmatlariga quyidagicha ta’rif 
beradi: “tijorat banklari xizmatlari – bu bank foydasiga ma’lum bir 
haq olish evaziga, mijozning talabiga binoan bank operatsiyalarini 
bajarishdir”.
23
Ko‘pgina iqtisodiy adabiyotlarda “bank mahsuloti” termini 
ishlatiladi. Hatto ba’zida bu termin “bank xizmatlari” termini 
o‘rnida ishlatiladi.
Zamonaviy iqtisodiy adabiyotlarda «bank mahsuloti» atamasi, 
odatda, «bank xizmati» tushunchasi bilan tenglashtiriladi, ba’zida 
23
А.И.Жуков, “Банковская система России”. М. - Проспект, 2009. 186 б. 

---

128 
esa, uning o‘rnida ishlatiladi. 
Bank xizmati bank operatsiyalarini optimal darajada 
bajarishga ko‘maklashadi, ishlab chiqilgan va sotilgan bank 
xizmatlari esa bank operatsiyalari bilan birgalikda bank 
mahsulotini yaratadi. 
A.N. Ivanov o‘z asarida bank xizmatlarini mijozlarga 
ko‘rsatilishi xususiyatlarini xarakterlovchi bir qator kriteriyalariga 
ko‘ra quyidagicha tasniflaydi [2]: 
a) Mijozlar ehtiyojini qanoatlantirishga yo‘naltirilganligi