Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti pedagogika kafedrasi

SH.A.Amonashvilining inson-shaxs texnologiyasi.  SHalva  Aleksandrovich  Amonashvili 
taniqli  pedagog  olim  va  amaliyotchidir.  U  o‘zining  eksperimental  maktabida  hamkorlik 
pedagogikasini,  shaxsiy  yondashuvni,  til  va  matematika  o‘qitishning  ajoyib  metodikasini  ishlab 
chiqdi va hayotga tatbiq etdi.  
SH.A. Amonashvilining asosiy maqsadlari quyidagilardan iborat: 

 bolaning shaxsiy xislatlarini namoyon qilish orqali unda olijanob insonning shakllanishi, 
rivojlanishi va tarbiyalanishiga imkon tug‘dirmoq; 

 
bolaning qalbi va yuragini ulug‘lamoq; 

 
boladagi bilishga bo‘lgan kuchlarni rivojlantirish va shakllantirish; 

---

67 
 

 
keng va chuqur bilim hamda malaka olish uchun sharoit tug‘dirmoq; 

 ideal tarbiya – bu o‘z-o‘zini tarbiyalamoq. 
SH.A. Amonashvili o‘zining texnologiyasini amalga oshirish uchun quyidagi metodika va 
metodik usullardan foydalandi: 

 insonparvarlik; 

 shaxsiy yondashuv; 

 muloqot mahorati; 

 
oila pedagogikasining qo‘shimcha imkoniyati; 

 
o‘quv faoliyati. 
SH.A.Amonashvili  texnologiyasida  bola  faoliyatini  baholash  alohida  ahamiyatga  ega. 
Baholardan  foydalanish  o‘ta  cheklangan.  Miqdoriy  baholashdan  ko‘ra  sifatli  baholashga  urg‘u 
beriladi, ya’ni tavsif, natijalar paketi, o‘z-o‘zini baholash. 
O‘qitishni jadallashtirish texnologiyasi 
Bu  texnologiyani  Viktor  Fedorovich  SHatalov  ishlab  chiqdi  va  hayotga  joriy  qildi.  U 
o‘qitishning  an’anaviy  sinf-dars  usulining  hali  ochilmagan  katta  imkoniyatlarini  ko‘rsatib  berdi. 
V.F. SHatalovning maqsad-mo‘ljali: 

 
bilim, malaka va ko‘nikmalarni shakllantirish; 

 
har qanday individual xususiyatlarga ega bo‘lgan barcha bolalarni o‘qitish; 

 
o‘qitishni tezlashtirish. 
Tamoyillar: 

 
ko‘p  marta  takrorlash,  majburiy  bosqichma-bosqich  nazorat,  qiyinchilikning  yuqori 
darajasi,  katta  bloklarda  o‘rganish,  faoliyatning  dinamik  qolipi,  xatti-harakatning  tayanchi, 
mo‘ljaldagi asosini qo‘llash; 

 
shaxsni ko‘zda tutish asosida yondashuv; 

  insonparvarlik; 

 
zo‘rlab o‘qitmaslik; 

 
o‘quv  vaziyatlarining  konfliktsizligi,  har  bir  o‘quvchining  muvaffaqiyatlaridan 
boxabarlik, tuzatish (yo‘lga solish), o‘sish, yutuqlarga istiqbolni ochish; 

 
o‘qitish va tarbiyani bog‘lash. 
V.F. SHatalov metodining o‘ziga xosligi: 

  materiallar katta hajmda kiritiladi; 

 
materiallar bloklar bo‘yicha joylashtiriladi; 

 
o‘quv materiali tayanch sxema – konspekt ko‘rinishida rasmiylashtiriladi. 
V.F.SHatalov  tayanch  (tayanish)  deganda  bola  harakatlarining  taxminiy  asosini,  ichki 
fikrlash faoliyatining tashqi tashkil qilinish usulini tushunadi. 
Tayanch signal o‘zaro uzviy bog‘lovchi ramzlar (ishora, so‘z, sxema, rasm va  h.o) bo‘lib, 
qandaydir ma’noli mohiyatni almashtiradi. 
Tayanch  konspekt  -  o‘quv  materiallari  o‘zaro  bog‘langan  usullarining  butun  qismlari 
sifatida  faktlar,  tushunchalar,  g‘oyalar  tizimi  o‘rnida  qo‘llana  oladigan  ko‘rgazmali 
konstruksiyalardan iborat qisqacha shartli konspekt ko‘rinishidagi tayanch signallar sistemasidir. 
V.F.SHatalovning  xizmatlari  shundaki,  u  mashg‘ulotlarda  etarli  darajada  va  barchaning 
faolligini ta’minlovchi o‘quv faoliyati tizimini ishlab chiqdi.  
Pedagogik mahoratning asosi pedagogik bilimdonlikdir. 
Pedagogik  bilimdonlik  deganda  konkret  tarixiy  davrda  qabul  qilingan  me’yorlar 
(normalar),  standartlar  va  talablarga  muvofiq  pedagogik  vazifani  bajarishga  qobillik  va  tayyorlik 
bilan belgilanadigan integral kasbiy-shaxsiy tavsifnoma tushuniladi. 
Pedagogik  bilimdonlik  pedagogik  sohada  mahorat  bilan  ishlayotgan  kishining  ta’lim  va 
tarbiya  ishida  insoniyat  to‘plagan  barcha  tajribalardan  ratsional  foydalanish  qobiliyatini  ko‘zda 
tutar  ekan,  demak,  u  etarli  darajada  pedagogik  faoliyat  va  munosabatlarning  maqsadga  muvofiq 
usullari va shakllarini egallashi lozim bo‘ladi. 
Kasbiy-pedagogik bilimdonlikning bosh ko‘rsatkichi bu insonga, shaxsga yo‘nalganlikdir. 

---

68