Z islomov, D. Rahimjonov, J. Najmiddinov

SUFIZM HÁM TARIQATLAR
15-§
AKTIVLESTIRIW  USHÍN 
SORAW  HÁM  TAPSÍRMALAR
1.  Sufizm  túsinigi  haqqında  nelerdi  bilesiz?
2.  Tashkent  wálayatındaǵı  «Zángi  ata»,  Buxaradaǵı  «Hazrat  Naqshband» 
ziyaratxanaları  kimlerdiń  húrmetine  qurılǵanlıǵın  bilesiz  be?
3.  Ádep-ikramlılıq  tárbiyası  degende  neni  túsinesiz?
Sufizmlik tariqatları. Kóbinese sufizm yaki tariqat 
degende  mashaqatlı  ómir  jolı,  tárki  dúnya  etiw,  za-
managóy  pán  jetiskenliklerinen  waz  keshiw,  miynet 
etpesten  tek  ǵana  ibadat  penen  shuǵıllanıw,  ózin-ózi 
qıynaw  kóz  aldımızǵa  keledi.  Tiykarında  da  solay 
ma?
Tiykarınan  alǵanda,  sufizmniń  shın  mánisi  nápsi-
ni  páklew,  ádep-ikramlılıqtı  shıraylandırıw,  mánáwiy 
kamalatqa  erisiwden  ibarat.  Bul  maqsetlerge  erisiw 
ushın  alımlar  tárepinen  arnawlı  mektepler — tariqat-
lar  dúzilgen.
Tariqat  arab  tilindegi  sóz  bolıp,  «jol»  mánisin 
ańlatadı.  Sufizmlikte  bolsa  bul  belgili  jol  baslawshı 
(murshid,  pir)  tárepinen  Quran  hám  hádisler,  saha-
balardıń  jol-jorıqlarınıń  tiykarında  islep  shıǵılǵan 
ruwxıy  pákleniw  jolı,  metodı  jıyındısı  esaplanadı. 
Búgingi  kúnde  tariqatlar  sanı  kóp  bolıp,  olardıń  eń 
irileri  Yassawiya,  Kubrawiya  hám  Naqshbandiya.  Iti-
barlıǵı  olardıń  barlıǵı  ana  jurtımızda  júzege  kelgen.
Sufizm — islam 
ádep-ikramlılıǵı 
menen  bezeniw 
ushın  kerekli 
bolǵan  ilimlerdi 
úyretetuǵın  ta-
raw  esaplanadı. 
Swfiy  bolsa 
sufizmlik  penen 
shuǵıllanıwshı 
adamǵa  qaray 
qollanılatuǵın 
atama.  Usı 
mániste  jáne 
«solik»  sózi  de 
qollanıladı.

---

73
Mawarawnnaxrda  sufizmniń  júzege  keliwi  shayx 
Ábiw  Yaqub  Hamadaniy  (ólimi.  1140 — 41j.)  atı  me-
nen  baylanıslı  bolsa  da,  XII  ásirde  Oraylıq  Aziya-
da  payda  bolǵan  dáslepki  sufizm  tariqattıń  tiykarın 
salıwshı  Xoja  Ahmed  Yassawiy  bolıp  tabıladı.
Yassawiya.  Xoja  Ahmed  Yassawiy  búgingi  Qa-
zaqstannıń  qublasındaǵı  Shımkent  wálayatı  Sayram 
awılında dúnyaǵa kelgen. Ayırım dereklerge qaraǵan-
da,  ol  Yassida  (házirgi  Túrkstan)  tuwılǵan.
Ahmed Yassawiy óziniń «Devoni Hikmat» miyne-
tinde  mánáwiy  pákleniw,  ádep-ikramlılıq,  hadallıq, 
keńpeyillik  ideyaların  poeziya  usılında  bayan  etken. 
Yassawiyliktiń  ózine  tán  tárepi  áshkara  usılda  zikr 
hám  duwalar  oqıw,  dúnya  lázzetlerinen  az  ǵana  waz 
keshiwde sáwlelengen. Yassawiylikke tán ózgeshelikler 
keyinirek  júzege  kelgen  kóplegen  tariqatlarda  sáwle-
lengen.
Kubrawiya — Yassawiylik  penen  bir  ásirde  júzege 
kelgen tariqatlardan biri. Bul tariqattıń tiykarın salıw-
shı — Shayx Najmiddin Kubra Xivaqiy (1145 — 1221). 
Ol  Xorezmdegi  Xivaq  qalasında  dúnyaǵa  kelgen. 
Shayx  Najmddin  Kubra  Kubrawiya  yaki  «zahabiya» 
dep atalıwshı tariqatqa tiykar salǵan. Bul tariqatshılar 
arasında  «qupıya»  zikir  etiw  keń  qollanılǵan.  Onıń 
eń  belgili  shıǵarması  «Usuli  ashara»  bolıp,  ol  barlıq 
tariqatlarǵa óz tásirin kórsetken. Najmiddin Kubranıń