Z ibodullayev

2.2.3.  Agrafiya
Eksner  1881-yili birinchilardan  b o ‘lib  bosh  m iyada  alohida  xat 
(yozish)  markazi  borligini  aytib  o ‘tgan.  A m m o  Vernike  va  D ejerin 
alohida xat markazi borligini  inkor qilishgan. Agrafiya atamasi  1885- 
yili  Benedikt  tom onidan  taklif qilingan  b o ‘lib,  yozishning  buzilishi 
degan  m a’noni  anglatadi.  X enshen  1922-yili  ikkinchi  p esh o n a 
pushtasining orqa qismi zararlanganda agrafiya kuzatilishini aytgan. 
N elson  (1946)  yozish  jarayoni  (qobiliyati)  ikkinchi  va  uchinchi 
peshona  pushtalarining  orqa  qismi,  burchak  pushtasi  va  ularni  bir- 
biri  bilan  bog‘lovchi  yo‘llar  zararlanishi  hisobiga  ham   buzilishini 
ta ’kidlab  o ‘tgan.  A.R.  Luriya  (2002)  bosh  m iyaning  ensa  sohasi, 
pastki  pariyetal  va yuqori  chakka  pushtasining  orqa  qismlari  zarar­
langanda  agrafiya  kuzatilishini  aniqlagan.  Shuningdek,  u  afaziya- 
larda  agrafiyaning  o'ziga  xos  xususiyatlarini  o ‘rgangan.  12-rasm da 
agrafiya,  akalkuliya,  aleksiya  va  afaziyalar  kuzatiladigan  sohalar 
k o ‘rsatilgan.
Afaziyalarda  agrafiya  kuzatilishining  sababi  qilib,  so'zlarning 
tovush tarkibini tahlil qilish,  kinetik va kinestetik asoslarining buzilishi 
k o ‘rsatiladi.
Yozish qobiliyatining shakllanishini o'rganadigan bo‘lsak, dastlab 
yozish  jarayoni  og‘zaki  nutqdan  alohida  rivojlana  boshlab,  faqat 
keyingina nutq bilan cham barchas bog‘lanib ketadi. Yozish jarayoni 
va og‘zaki nutqning  kelib chiqishi,  shakllanishi,  kechishi,  m azm uni 
va funksiyasi bo‘yicha biri-biridan farq qiladigan tomonlari juda ko‘pdir. 
M asalan, bola 2 yoshga yetganda og‘zaki nutqqa ega b o ‘la boshlasa, 
yozishni,  odatda,  5—7 yoshdan boshlaydi.  Og‘zaki  nutq  kattalar bilan
www.ziyouz.com kutubxonasi

---