Z ibodullayev



Download 12,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet48/283
Sana09.12.2021
Hajmi12,93 Mb.
#190548
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   283
Bog'liq
Tibbiyot psixologiyasi (Z.Ibodullayev)

Sensor afaziya.  Sensor afaziyaning asosida fonematik eshituvning 
buzilishi,  ya’ni  so'zlarning  tovush  tarkibini  farqlash  qobiliyatining 
buzilishi  yotadi.  Boshqacha  qilib  aytganda,  tovushlarning  akustik 
analizi  va  sintezi  buziladi.  Sensor  afaziyaning  asosiy  nuqsoni  — 
nutqni  tushunm aslikdir.  So‘zlarning  m a’nosiga,  ko‘rsatmalarga, 
birovning  nutqiga  bem or tushunmaydi.
Og‘zaki nutqda literal parafaziyalar ko‘payib ketadi, ya’ni bemor 
so‘zlayotganda,  bitta  tovush  o ‘rniga  boshqasini  aytib  yuboradi. 
Masalan, «saiom» o ‘miga «salon» yoki «dori» o ‘miga «tori» va hokazo.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Sensor  afaziyada  bem or  o ‘z  fikrini  turli  mimik  h arakatlar  bilan 
ifodalashga intiladi.
Grammatik tarafdan buzilgan nutq bir-biriga bog'lanm agan literal 
va  verbal  parafaziyalardan  iborat  b o ‘ladi.  Takroriy  nu tq   ham   o ‘ta 
buzilgan  b o ‘ladi.  Kuchli  rivojlangan  sensor  afaziyada  bem o r  hatto 
bitta harfni  ham ,  so‘zni ham takror ayta  olmaydi.  F onem atik tahlil 
buzilishi oqibatida,  so'zlarning sifati ham  buziladi,  m uxolif tovush- 
lar  o ‘rni  almashib  ketadi.  Buning  oqibatida  narsalarning  nom i  va 
ismi  shariflar  buzib  aytiladi.  Bem orlar  narsalarning  nom ini  bilsa- 
da, so‘zning  kerakli fonetik tuzilishini to p a olm aydi, y a’ni so‘zning 
tovush  tarkibi  parchalanadi.  Bunday  bem orlar  so‘zlarni  takrorlash 
uchun,  narsalarning  nomini  aytish  uch u n  ko‘p  urinishadi.  Bemor 
«gapdonligi»  (logorreya) bilan  ajralib turadi,  uning gapiga tushunib 
b o ‘lm asa-d a,  k o ‘p  gapiraveradi.  U la rn in g   n u tq i  hissiy  tusga, 
intonatsiyaga boy bo‘ladi.  Sensor afaziyada o'qish va yozish buziladi, 
lekin praksis va optik gnozis saqlanib qoladi.
Akustik-mnestik  afaziya.  Afaziyaning  bu  turi  birinchi  b o r A.R. 
Luriya tom onidan tadqiq etilgan.  Ba’zi mualliflar bu afaziyani «o‘tka- 
zuvchi  afaziya»,  «transportikal  m otor  afaziya»  deb  ham   atashadi.
Akustik-mnestik afaziya uchun quyidagi simptomlar xos:  1) nutq- 
ni tushunishning buzilishi,  bunda bem or og‘zaki nutqni  ham ,  m atn- 
lam i  ham   tushunmaydi;  2)  og'zaki  ekspressiv  nutqning  buzilishi;
3)  nutq  nominativ  funksiyasining  buzilishi;  4)  so‘zlar  m a’nosini 
buzib  aytish;  5)  verbal  parafaziyalar,  so‘zlayotganda  so‘zlam i  tu- 
shirib qoldirish.
Bemorlarda  og‘zaki  nutq  va  impressiv  nutq  buzilsa-da,  yozish 
va  o ‘qish  saqlanib  qoladi.  Bu  afaziyaning  sensor  afaziyadan  farqi 
shundaki, ularning nutqi suhbatdoshiga tushunarli bo'lishi m um kin, 
bem or so‘zlayotganda,  o ‘z xatosini  anglaydi,  gapdonlik va eyforiya 
kuzatilmaydi.
Akustik-mnestik afaziyada bem or narsaning qanday nomlanishini 
unutib  qo'yadi.  Buning  uchun  bem or  o ‘sha  narsaga  ta ’rif  berib 
tashlaydi.  M asalan,  «pomidor»  deb  aytish  uchun  u  «haligi  qizil, 
yumaloq  bor-u,  nimaydi?»  va  hokazo.  Shuning  uchu n  ham   afa­
ziyaning  bu  turini  optik  agnoziya bilan  farqlash  ancha  mushkuldir. 
D em ak,  akustik-mnestik afaziyada fonem atik eshituv va tovushlam i 
farqlash  saqlangan  bo'ladi.
A.R.  Luriyaning fikricha,  bu  afaziyada  operativ xotira buziladi. 
So'zlarning  m a’nosi  «begonalashadi»,  narsalar  tasvirini  yaratish
www.ziyouz.com kutubxonasi


buziladi.  Bu  bem orlar  narsalar  tasvirini  va  hatto  so‘zning  grafik 
tasvirini  yaratib  bera  olmaydi.  Bu  esa  ko‘ruv  va  eshituv  anali- 
zatorlarining  o ‘zaro  m unosabati  buzilganligidan  dalolat  beradi.
Sensor  va  akustik-mnestik  afaziyaning  o'xshash  tomonlari:  1) 
ikkala  afaziyada  ham   so'zlar  m a’nosi  begonalashuvi  kuzatiladi;  2) 
so'zlarn i  izlayotganda,  aytib  yuborish  yordam   bermaydi.  Agar 
so‘zlar  m a’nosining  begonalashuviga  sabab  sensor  afaziyada  fone- 
m atik  eshituvning  buzilishi  bo‘lsa,  akustik-mnestik  afaziyada  so‘z 
bilan  narsalar  bog‘liqligi  buziladi.

Download 12,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   283




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish