Z ibodullayev

17.3.  Abortdan  keyin  kuzatiladigan  ruhiy  o‘zgarishlar
Statistik m a’lum otlargako‘ra, deyarli harbeshinchi homiladorlik 
bola tushirish bilan yakunlanadi va ular homiladorlikning  dastlabki 
davrida kuzatiladi.  Bola tushirish u yoki bu  ko‘rinishda ruhiyatning 
buzilishi  bilan  kechadi.  Ayniqsa,  birinchi  hom iladorlikda  bo‘lajak 
farzanddan judo  b o ‘lish  og‘ir  depressiv  holatlarni  yuzaga  keltirishi 
m um kin.  Ayol  motamsaro  vaziyatga  tushib  qoladi,  ko‘p  yig'laydi, 
jizzaki b o ‘lib qoladi,  ishtahasi pasayadi,  ishga qo‘li bormaydi, uyqusi 
buziladi,  bolasini  tushlarida  ko‘radi.  Bola  nobud  b o ‘lganiga  o ‘zini 
aybdordek sezadi.
Bir  m arta bola tushirgan  ayollarning b a’zilarida turli  kasalliklar 
sababli  yana  va  yana  bola  tushirishlar  kuzatiladi.  Bunday  hollarda 
oilaga  darz  ketishi  mum kin.  Erkak  va  ayol  vrachm a-vrach  qatnay
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

boshlashadi,  bola tushirish  sabablarini  izlashadi.  Bu  tabiiy,  albatta. 
Ginekologlarning  m alumotlariga  ko‘ra,  bola tushirishning  50  %  ga 
yaqini jinsiy a ’zolar  infeksiyalari  bilan  bog‘liqdir,  albatta,  bu  yerda 
venerik  kasalliklar  alohida  o ‘rin  tutadi.  Birinchi  bola  tushirishdan 
keyingi homiladan ham ajralib qolmaslik uchun ayol doimo xavotirda 
yashaydi,  hadeb  ginekologga  qatnayveradi,  uning  ko'rsatm alarini 
so'zsiz bajarib  borishga  intiladi,  y a’ni  reaktiv  nevroz  yuzaga  keladi. 
Bu yerda,  albatta,  ayol bilan psixologik suhbat o ‘tkazish ju d a o ‘rin- 
lidir.  Chunki  doimiy  xavotir  va  q o ‘rquv  ham  ba’zi  hollarda  bola 
rivojlanishiga  ta ’sir  qilishi  va  to ‘satdan  bola  tushishi  bilan  tugashi 
mumkin.  Shuning  uchun  ham   hom ilador  ayol  kishi  uchun  ruhiy 
tinchlik yaratish,  oila a’zolari orasida sog'lom  psixologik m uhitning 
bo'lishi,  tinch  uyqu  bola  tushirishlarning  oldini  olishi  va  sog'lom  
farzandning  dunyoga  kelishini  ta ’minlab  beradi.  Ba’zan  esa  an ti­
depressantlar tavsiya qilishga to ‘g ‘ri  keladi.
17.4.  Hayz  buzilishlarida  ayollar  psixologiyasi
Ayollarda o ‘tkir va surunkali  ruhiy siqilishlar aksariyat hollarda, 
hayz buzilishlariga olib keladi.  So‘nggi yillarda qizlarda hayz ko‘rish- 
ning  barvaqt  kelishiga  e ’tibor  qaratilm oqda  va  bu  vaziyatni  hayot 
tarzining gurkirab o ‘zgarib kelayotgani,  ruhiy va jism oniy rivojlanish 
orasida nomutanosiblik bilan bogMashadi.  Psixologlar qizlarda seksual 
faollikning erta shakllanishiga ochiq  m atbuotda va internetda intim  
hayotga  bog‘liq  m a’lum otlarning  ko‘payib  borayotgani  ham   sabab 
bo'layotganiga katta urg‘u berishadi.
Hayz ko‘rishning buzilishlari ichida amenoreya alohida o ‘rin  kasb 
etadi.  Amenoreyaga  oid  dastlabki  m a’lum otlar  va  uning  ruhiyatga 
bog'liqligi  ikkinchi jahon urushi  davrida aniqlangan.  U rush  davrida 
hayoti  xavf  ostida  qolgan  ayollarda  hayz  kelishning  uzoq  vaqtga 
yo'qolishi kuzatilganligi yozib qoldirilgan.  Shu davrda mutaxassislar 
am enoreyani  ginekologik  kasalliklar  sababli  em as,  balki  ruhiy 
buzilishlar  va  xavotir  sababli  kelib  chiqishini  bir  necha  ayollarda 
kuzatishgan.  Turmushga chiqqan va eri urushga ketib halok boMgan 
ayollarda ham  amenoreya kuzatilishi ushbu holatning ruhiyat buzilishi 
bilan  bog‘liqligini  ko'rsatgan.
Stress  asri  deb  atalmish  XXI  asrda  esa  am enoreya  eng  k o ‘p 
uchraydigan patologik holatlardan biridir. Ayniqsa,  oiladagi doim iy 
janjallar,  farzand  bo‘lmasligi,  ishdagi  kelishmovchiliklar hayz  keli-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

shining  buzilishiga  sababchi  bo‘ladi.  Mutaxassislarning  fikricha, 
ayniqsa,  xavotir  bilan  kechuvchi  ruhiy-hissiy  buzilishlar  ameno- 
reyaga  olib  kelishi  mumkin.  Demak,  amenoreya  -  nevrozning  bir 
klinik ko‘rinishidir.