Z ibodullayev

Nazorat  uchun  savollar
1. Jarrohlik kasbi uchun psixologiya fani naqadar m uhim ?
2.  Bemorni operatsiyaga tayyorlashda nimalarga e ’tibor qaratm oq 
kerak?
3.  Jarroh,  ham shira  va  bem or  orasida  ziddiyatli  m unosabatlar 
qanday yuzaga kelishi mumkin?
4.  O'zingiz  guvoh  boMgan  vaziyatlar  haqida  so‘zlab  bering  va 
muhokama qiling.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Vrach  —  faylasufdir,  axir  tibbiyot  va 
donolik orasida katta farq yo‘q-ku.
Gippokrat
XVII  BOB.  AKUSHERLIKDA VA  GINEKOLOGIK 
KASALLIKLARDA BEMORLAR PSIXOLOGIYASI
17.1.  Tug‘ruqdan  keyin  kuzatiladigan  ruhiy  o ‘zgarishlar
B a’zi  ayollarda  tu q q a n d a n   keyin  tu rli-tu m a n   ruhiy-hissiy 
buzilishlar kuzatiladi.  Atrofdagilarning  yaxshi  munosabatidan  q at’i 
nazar, tuqqan ayolning kayfiyati keskin o'zgarishi mumkin. Ayniqsa, 
sababsiz  jizzakilik,  tez  xafa  b o ‘lish,  yig‘loqilik,  vahima,  uyquning 
buzilishi  kabi  belgilar  ko‘p  kuzatiladi  va  ular  hech  qanday  tibbiy- 
psixologik  yordamsiz  o ‘tib  ketishi  mumkin.  Bu  holatlar  ayniqsa, 
birinchi  bor  tuqqan  ayollarda  ko‘proq  kuzatiladi  va  ko‘pincha, 
c h arc h o q   bilan   n am o y o n   b o ‘ladi.  B unday  vaziyatlarda  u m r 
yo‘ldoshining,  ota-onasining va boshqa yaqinlarning  katta e ’tibori, 
m ehr-oqibati  ushbu  ruhiy  o ‘zgarishlarni  tezroq  bartaraf  qilishga 
yordam beradi.
B a’zi  mutaxassislarning  fikricha,  tug‘ruqdan  keyingi  bunday 
ruhiy o ‘zgarishlar 10-15  % ayollarda kuzatiladi va odatda, biroygacha 
davom  etishi  mumkin.  Biroq  ham m a  vaqt  ham  bu  statistika  to ‘Iiq 
deb aytib b o ‘lmaydi,  chunki  aksariyat hollarda psixologga murojaat 
qilinmaydi va  bunday buzilishlarning hisobi  olib  borilmaydi.  Shuni 
alohida  ta ’kidlash  lozimki,  tuqqan  ayolning  atrofida  salbiy  muhit 
yaratilsa,  ruhiy o ‘zgarishlar chuqurlashib,  ruhiy-hissiy buzilishlarga 
o'tishi  mumkin  (masalan depressiyalarga).
Ruhiy-hissiy buzilishlar ichida  tug‘riqdan  keyingi  depressiyalar 
alohida o ‘rin kasb etadi va bu yerda albatta, psixolog yordami kerak 
bo'ladi.  Ayolning  o ‘zi  bu  holatdan  chiqib  keta  olmasligi  mumkin. 
Tug‘ruq bilan bog‘liq b o ‘lgan depressiyalar,  ayniqsa, bola o ‘lik yoki 
biror  bir  kamchilik  bilan  tug‘ilgan  vaziyatlarda  ko‘p  kuzatiladi. 
Bola tirik tug‘ilgan holatlarda kuzatiladigan depressiyalarning asosiy 
belgilaridan  biri  o ‘z  bolasiga  va  eriga  qiziqishining  m utlaqo 
yo‘qolishidir.  Bunday  holatlarda  bolani  emizishga  berish  uchun 
yaqinlari  va  shifokorlar  b a ’zan  soatlab  yolvorib  o ‘tirishadi.  Bolasi 
yig‘lab yotgan  holatlarda uni q o ‘liga olmaydi,  qo‘liga berishsa ham  
qaytarib  beradi,  o ‘zi  ham   yig‘layveradi. xBa’zan  esa  ko‘ziga  yig‘i
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

kelmaydi,  bolasiga  yoki  atrofdagilarga  teskari  o ‘girilib  yotib  oladi. 
Kechalari  uxlamay chiqadi.
K o‘p  holatlarda depressiyalar q o ‘rquv,  xavotir va  turli  darajada 
ifodalangan vegetativ va somatik buzilishlar bilan nam oyon  bo'ladi. 
Ayniqsa,  niqoblangan depressiyaning tuqqandan  keyin  yuzaga kelishi 
vrachlar uchun ham katta diagnostik mushkulliklar tug‘diradi. Awalgi 
boblarda aytib o ‘tilganidek,  niqoblangan depressiya bu turli somatik 
kasalliklar yoki sindrom lar ko‘rinishida nam oyon  bo'luvchi  depres- 
siyadir.  Shuning uchun ham niqoblangan depressiyani to ‘g‘ri aniqlash 
ham  tibbiy,  ham   psixologik  tekshirishlarni  talab  qiladi.  O datda, 
niqoblangan  depressiyada  som atik  buzilishlar  subyektiv  b o ‘lib, 
obyektiv  tekshiruvlarda  tasdiqlanm aydi.
Tug‘ruqdan  keyin  kuzatiladigan  ruhiy  buzilishlar  va  xavotirli- 
depressiv  belgilarni  davolashda  antidepressantlardan  keng  foydala- 
niladi.  Bular  fevarin,  zoloft,  portal,  gelarikum,  am itrip tilin   va 
shular  kabi  boshqa  dorivor  vositalardir.  Biroq  ruhiy  buzilishlarni 
ushbu  dorivor  vositalar  bilan  davolashda  ularni  em izuvchi  ayolga 
m one’lik qiluvchi tom onlarini, go‘dakka nojo‘ya ta ’sirlarini va ruhiy 
buzilishning  og‘irlik  darajasini  e ’tiborga  olish  lozim.  Fluoksetin 
(prozak),  zoloft va si pramillarni  eksperim entda ham,  klinik  am ali- 
yotda  ham  teratogen  ta ’siri  aniqlanm agan.  Ushbu  dorilar  hom ila- 
dor va tuqqan ayollarga depressiv buzilishlarda tavsiya etilishi m um ­
kin  (Stove  Z .N .,  1995  г.;  Stove  Z .N .,  N em eroff S.V.,  1996  г.).
T ug‘ru q d an   keyin  rivojlanishi  m um kin  b o ‘lgan  h a v o tirli- 
depressiv buzilishlarning oldini  olish o ‘ta  muhimdir.  B uning uchun 
hom ilador  ayollam i  psixolog  ko‘rigidan  o ‘tkazish  zarur.  Bu  usul 
rivojlangan xorij davlatlarida bir necha o ‘n yillar oldin yo‘Iga qo‘yilgan. 
Chunki endi rivojlanib kelayotgan depressiyaning yashirin belgilarini 
faqat  psixolog  aniqlay  oladi  va  ularni  o ‘z  vaqtida  kam  miqdordagi 
antidepressantlar  yoki  anksiolitiklar  bilan  bartaraf qilish  m um kin.