Z ibodullayev

nevrasteniya  (tom  ma’noda 
nevroz),  isteriya,  miyadan  ketmaydigan fikrlar.
13.1.2.  Nevrasteniya
Nevrasteniya  (grekchadan  neuron  —  nerv,  astenia  —  zaiflik) 
asabning zaifligi
  degan  m a ’noni  anglatadi.  Nevrasteniya  asabning 
ortiqcha zo‘riqishidan kelib chiqadi. Asabi tor odamlar nevrasteniyaga
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tez chalinishadi. Aqliy va jismoniy mehnatning nomutanosibligi ham 
nevrasteniya rivojlanishiga sababchi boiadi.  Doimiy hissiy zo‘riqish!ar, 
yaqin  kishisidan  judo  bo‘lish,  oiladagi  va  ishxonadagi  kelishmov- 
chiliklar,  doimiy qo‘rquv va xavotir nevrasteniyaga sababchi  bo'lishi 
mumkin. Nevrasteniyaning oila a’zolarida uchrashi uning rivojlanishida 
nasliy omillarning ahamiyatini  ham  ko‘rsatib beradi.  Yosh bolalarda 
nevrasteniyaning  rivojlanishiga  uni  o ‘rab  turgan  m uhit,  ayniqsa, 
ota-ona  orasidagi janjallar  sababchi  bo'ladi.  Bolalik  davrida  olgan 
tana jarohatlari  ham bundan  mustasno emas.
Nevrasteniya  nafaqat  jahld or  odam larda,  balki  o ‘ta  andishali 
odam larda  ham  rivojlanishi  mumkin.  Paydo  bo‘lgan  hissiy  q o ‘z- 
g ‘alishni  ushlab  qolish  qiyin,  degan  edi  m ashhur  fiziolog  P.K. 
Anoxin  (1973).  Ayniqsa,  andishali  odam lar janjal chiqqanda,  hissi­
yotga  zo‘r bermaslikka,  o'zini  boshqarib  turishga  harakat  qilishadi, 
birovning ko‘nglini og‘ritib qo‘yishsa,  aziyat chekishadi.  Bu holatlar, 
aksariyat  hollarda,  asab  tizim ining  charchashiga  sababchi  bo'ladi. 
Shuningdek,  vitaminlar  yetishmovchiligi,  kam qonlik,  surunkali  va 
og‘ir  kasalliklar  ham  nevrasteniyaga  olib  keladi.
Nevrasteniyaning  klinikasi  turli-tum an  bo‘lib,  ular  ichida  tez- 
tez  asabiylashish,  jahldorlik,  uyqu  buzilishi,  bosh  og‘rishi,  bosh 
aylanishi,  um um iy  holsizlik,  yurak  urib  ketishi,  parishonxotirlik, 
aqliy  va jism oniy  mehnatning  pasayishi  kabi  sim ptom lar ju d a  k o ‘p 
kuzatiladi.  N evrozning  asosiy  sim ptom lariga  psevdonevrologik 
sindromlar bobida batafsil  ta ’rif berganligimiz  uchun  bu  yerda  ular 
haqida to ‘xtalmadik.
N evrasteniya,  aytib  o ‘tganim izdek,  butunlay  davolanadigan 
kasallikdir.  Biroq, davolash  muddati va natijasi ko‘proq uning to ‘g‘ri 
olib borilishiga bog‘liq.  Davolashni boshlashdan oldin nevrasteniyaga 
olib  keluvchi  sabablar  aniqlanishi  va  ular  iloji  boricha  b arta raf 
qilinishi kerak. Asosiy sabablar bartaraf qilinganda,  aksariyat bem or­
larda davolashni  davom ettirishga  hojat  ham  qolm aydi,  u lar tuzalib 
ketishadi.  Lekin ba’zi hollarda nevrasteniyaning sababini aniqlash va 
ularni yo‘qotish  ancha  mushkul  bo'ladi.
Bemorning oilaviy ahvoli va ishlash sharoiti bilan tanishib,  unga 
dam  olib  ishlash,  ish  soatlarini  qisqartirish,  ovqatlanish  tartibiga 
rioya qilish,  teatr va kinolarga borib turish tavsiya qilinadi.
Nevrasteniyani davolash uchun juda ko‘p dori-darm onlar mavjud. 
Lekin ularga individual tarzda yondashish kerak.  Bu  m aqsadda turli 
trankvilizatorlardan,  sedativ  dorilardan  va  psixostim ulyatorlardan
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

foydalaniladi.  Lekin nevrasteniyani davolashda ishlatiladigan aksariyat 
dorilar  kuchli  sedativ  ta ’sirga  ega  bo'lganligi  uchun  ularni  ishlab 
yurgan  bemorlarga  tavsiya  qilib  bo'lmaydi.  Kam  miqdorda  tavsiya 
qilinsa,  natijasi past bo‘ladi.  Bunday paytlarda kuchli tinchlantiruvchi 
ta ’sirga ega  va  nojo‘ya  ta ’siri  kam  bo‘lgan  dorilardan  foydalaniladi. 
Xuddi  psixosomatik  sindromlarni  davolashda  ishlatiladigan  psixo- 
dinamikterapeya nevrozlarni davolashda keng qo‘llaniladi.  Shuning­
dek,  bem orlarga  umumiy  massaj,  igna  bilan  davolash,  ertalabki 
gimnastika  va  sportning  o ‘ziga  m a’qul  turlari  bilan  shug‘ullanish 
ham   tavsiya  qilinadi.  Yilda  bir  marta sihatgohlarda  dam  olib  turish 
ham o ‘ta foydalidir.