Z ibodullayev

13.1.3.  Isterik  nevroz  (Isteriya)
«Isteriya»  so‘zi  — yunoncha  «hysteria»  so‘zidan  olingan  bo‘lib, 
bachadon
  degan  m a’noni  anglatadi.  Bu  kasallik  belgilari  haqida 
qadimgi  risolalarda  ko‘p  yozilgan  va  isteriyani  aw allari  bachadon 
funksiyasi  bilan  bog‘lashgan,  chunki  uni,  asosan,  ayollarda  kuza- 
tishgan.  Keyinchalik  isterik  buzilishlar erkaklarda  ham   aniqlangan 
b o ‘lsa-da,  uning  awalgi  nomi  saqlanib  qolgan.  Isteriya  nevrozning 
boshqa turlari  kabi  keng tarqalgan kasallikdir.
Isterik  nevroz,  asosan,  yoshlik davrida,  ko‘proq ayollarda kuza­
tiladi,  ayni paytda,  uning kelib chiqishida xulq-atvorning bolalikdan 
isterik tarzda shakllanishi katta ahamiyat kasb etadi.
O rtiqcha ta ’sirlanish, har narsaga haddan tashqari e ’tibor berish, 
mustaqil fikrlay olmaslik,  ortiqcha ishonuvchanlik,  rang-barang his- 
tuyg‘ularga berilish isteriya uchun juda xos belgilardir.  U lar ruhan va 
jism onan  zaif kishilar hisoblanadi.  Ko‘pchilik  isterik bem orlar fe’l- 
atvori bolalar fe’l-atvoriga o ‘xshab  ketadi.  Bunday bem orlar uchun 
atrofdagilar diqqatini o ‘ziga jalb etish xosdir.  Isterik buzilishlar faqat 
nevrozlarda emas, balki psixopatiyalarda ham kuzatiladi.  Isterik nevroz 
simptomlari aksariyat hollarda,  aslida bemorda bo‘lmaydigan xilma- 
xil  kasalliklar  alomatlarini  eslatadi,  shu  bois  ham  isteriyani  «katta 
mug‘ombir» deb atashadi.  Ularda barcha somatik kasalliklar belgilarini 
kuzatish  m um kin,  aslida  esa  bu  somatik  kasalliklar  ularda  aniq- 
lanmaydi.
Isterik nevrozning turlari xilma-xildir.  Ularning barchasi, odatda, 
ruhiy jarohatdan  (ayniqsa, janjal va xafagarchilikdan)  keyin  darhol 
paydo  b o ‘ladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Endi  isteriyaning keng tarqalgan turlari bilan tanishib  chiqamiz.
Es-hushning kirarli-chiqarli bo‘Iib qolishi.  Birdan boshlanadigan 
va  aksariyat  hollarda  tez  tugallanadigan  holat  bo'lib,  bunda  bemor 
odam   atrofga  befarq  bo'ladi,  qayerda  ekanligini  fahmlay  olmaydi, 
hozir  soat  nechaligini,  o ‘zi  nim a  qilayotganini  bilmaydi.  Bu  holat 
bir necha daqiqadan bir necha soatgacha davom etishi  mumkin.  Es- 
hushning isterik torayishida bem or atrofda sodir b o ‘layotgan voqea- 
lardan  qisman  voqif bo‘lsa-da,  b o ‘lib  o ‘tgan  hodisalarni  eslab  qola 
olmaydi.
Isterik fuga (lotincha «fuga» — qochish demakdir).  Bunda bemor 
kishi janjal yoki boshqa bir ruhiy jarohatdan  so‘ng to ‘satdan  uydan, 
ishxonadan  yoki  boshqa joydan  qochib  chiqib  ketadi,  uning  xatti- 
harakatlari  maqsadsiz bo‘ladi, vaziyatni tushunish va atrofda nimalar 
sodir boMayotganini fahmlash buziladi.  Ammo,  chetdan  qaraganda, 
boshqa birovlarga uning yurish-turishi maqsadga muvofiqdek ko‘rinadi. 
Arzimagan  urush-janjaldan  keyin  bunday  shaxslar,  h atto ,  boshqa 
shaharga  ham  ancha vaqtga  ketib  qolishi  mum kin.  Keyinchalik  bu 
bem oriarning  ko‘pchiligi  ular  bilan  nim alar  sodir  boMganini  eslay 
olm aydi  yoki  qism an  eslaydi,  am m o   g ip n o z  h o la tid a  ham m a 
narsalarni  eslatish  mumkin.
Isterik shaxslarda uchrab turadigan yana bir sindrom — bu Ganzer