Z h e k is t o n r e s p u b L ik a s I

K uni  u za y tirilg a n  gu ru h lard a  sport soa tla ri

Y angi jism oniy  tarbiya  dasturida  maktabda jism oniy  so g ‘Iomlash- 

tirish  ishlarining  turlari  keltirilgan  b o ‘lib,  ulam ing  ichida  “kuni  uzay­

tirilgan guruhlarda sport soatlari” asosiy o ‘rin egallaydi.

G uruhlar  bo‘yicha  tashkil  etilgan  mashg‘ulotlar  o ‘quvchilarni 

jism o n iy   tarbiyalash  bo‘yicha  b ir  qancha  vazifalami  hal  etish  imkonini 

beradi, 

aqliy 

faoliyatning  jism oniy  faoliyat  bilan 

alm ashuviga 

yordam lashadi,  faol  hordiq  chiqarish  uchun  qulay  sharoit,  yaxshi

---

kayfiyat,  ijobiy  hissiyot  yaratadi,  organizm ning  um um iy  tonusini 

oshiradi.  Sport  soatlari  erkin,  z o ‘riqm agan  holda  o ‘tkaziladi.  U nda 

harakatli  o ‘yinlar,  attraksionlar,  m usobaqalar  ko ‘proq  q o ‘Ilaniladi.  Bu 

soatlarni  um um iy  darsga  aylantirish  kerak  em as,  aks  holda  bolalar 

charchay  boshlaydilar, 7-rasm.

M ashg‘ulotning  sam aradorligi 

k o cp  jihatdan 

o ‘qituvchining 

m etodik  tayyorgarligiga  b o g ‘liq.  D eyarli  ham m a  m aktablarda  sport 

soatlarini  o ‘tkazish  uchun  m utaxassislar,  jism oniy  tarbiya  aktivi,  ota- 

onalar,  hom iy  tashkilotdagi  sportchilar  va  shu  kabilar  yordam   sifatida 

tak lif etiladilar.

Sport  soatlari  mazkur  guruhlarda  40-60  daqiqa  d avom ida 

o ‘tkazilib,  vaqtning  bunday  tanlanishi  o ‘quvchilam ing 

um um iy 

holatiga,  ulam ing  o ‘quv  ishlaridan  keyingi  charchash  darajasiga  b o g 'liq  

ravishda  b o ‘ladi.

M ashg‘ulotni  o ‘tkazish  jaray o n id a  o'qituvchi  q o ‘llaniladigan 

jism oniy  m ashqlam ing  mazmunini,  tarkibini  bilishi,  shug‘ullanuvchilar- 

da  fiziologik  va  hissiy  jism oniy  yuklanishlarning  oshib  ketm asligiga 

rioya qilish kerak.

G uruhli 

mashg‘ulotlarda 

asosiy 

o ‘rinni 

tayanch-harakat 

apparatlarini  asosiy  mashqlarni 

bajarishga  tayyorlovchi  um um iy 

rivojlantiruvchi 

mashqlar 

egallaydi. 

Safianish 

m ashqlari 

ham  

qo‘llaniladi,  lekin  ulaming  soni  jism o n iy   tarbiya  darslariga  n isb atan 

kamdir.  U lar  tez  safianish  va  qayta  safianish  mashqlari  u ch un  ju d a  

zarurdir.  D arsning  tayyorgarlik  qism idan  keyin  bolalam i  2-3  g u ru hg a 

b o'lish m aqsadga muvofiqdir.

B u  guruhlam ing  har  biri  o ‘qituvchining  ko‘rsatm asi  b o ‘y ich a 

m ashqlar  bajaradi.  So‘ngra  guruhlar  o ‘m ini  alm ashtirish  m um kin. 

Bolalarning  guruhlarga  bunday 

b o ‘linishi  m ashg‘ulotning  h arak at 

zichligini  orttiradi.  M ashg'ulotlam i  bunday  tashkil  etish  o ‘qituvchi 

uchun  vazifaning  bajarilishi  sifatini  aniqlashda  qiyinchilik  tu g ‘d iradi. 

Shuning uchun bu m ashg'ulotlarga jam o atch i  instruktorlar va yu qo ri  s in f 

o ‘quvchilari  tak lif  etiladilar,  ular  o ‘quvchilam ing  m ashq  bajarishlarini 

nazorat qiladilar (8-rasm).

Quyi  sin f  o‘quvchilari  bilan  taqlid  qiluvchi  m ashqlar  bajarish 

muhim  o ‘rinni  egallaydi.  Bunday  obrazlarga  taqlid  etib  bajariladig an 

mashqlar  ularda  ijobiy  hissiyotni  hosil  qiladi,  m ashg'ulotga  boMgan 

qiziqishini  orttiradi.

Kuni 

uzaytirilgan  guruhlarda  sport  soatlarini  o (tk azish n in g  

muvaffaqiyati  ko‘p  jihatdan  o ‘tkazish  joyiga  ham  bogMiq. 

Shu

---

m aqsadda  basketbol,  voleybol  va  boshqa m aydonlar  tanlanadi,  yugurish 

y o ‘llari,  nostandart  qurollardan  foydalaniladi  va  yetarH  ravishda  zarur 

m ayda 

qurollar 

-  

t o ‘plar, 

arqonchalar, 

gardishlar, 

ganletlar, 

bayroqchalar,  estafeta  tayoqchalari  va  shu  kabilar  yetarli  darajada 

boMishiga  e’tibor  beriladi.  G uruhli  mashg‘u!otlarda  o ‘yinlar  “Kun  va 

tu n ” ,  “Ovchilar  va  o ‘rdaklar’\   “ Sakrab  o ‘tish”,  “B ir-biriga  otish”  va 

hokazo 

kabi 

“B o‘sh 

jo y ”, 

“Zovurdagi 

bo‘ri”, 

“Qarmoq”, 

“ H arakatlanuvchi 

nishon” 

komandali 

va 

guruhli 

o ‘yinlardan 

foydalaniladi.  Bundan  tashqari  ikki  o ‘quvchi  orasida  m usobaqali  o ‘yin, 

o ‘yin-atlraksion va boshqa turdagi  o ‘yinlar qo‘llaniladi.

K un  uzaytirilgan  guruhlarda  sport  soatlarida  qoMlaniladigan 

nam unali  o ‘yinlar keltirilgan:

“ Ik k i  signal” .  B olalar  ikki  guruhga  boMinadilar  va  bir-birlaridan

3-4  m.  masofadan  qaram a-qarshi  tomonlarda  bir-biriga  qarab  ikki 

qatorga 

saflanadilar. 

B itta 

komanda 

sabzavotlar 

nomini 

aytib 

harakatlarni 

bajaradi, 

ikkinchi 

komanda  m evalar  nomini 

aytih 

harakatlarni  bajaradi.  K om andalar  y o ‘l  qo‘ygan  har  b ir  xato  uchun 

bittadan  jarim a  ochkosini  oladilar.  Kam  jarim a  olgan  kom anda  g ‘olib 

chiqadi.

“ G u ru h   tik la n g ”.  B oshlovchi  bolalarga  uning  ketidan  biror-bir 

harakatni  bajarishni  buyuradi.  Boshlovchi  harakatni  boshlam asdan oldin 

“ G uruh”  so ‘zini aytsa, o ‘quvchilar harakatni  bajarishlari  kerak,  boMmasa 

harakat  bajarilm aydi.  M asalan,  “G uruh  qoMingni  ko ‘tar!”  desa,  hamma 

bolalar  qo'llarini  ko‘taradilar  yoki  “Guruh”  degan  so‘zini  aytmasdan 

“C hap  oyog‘ingni”  k o ‘tar  deb  buyursa,  hech  kim   oyog‘ini  ko ‘tarishi 

m um kin  emas.  X ato  qilgan  o ‘quvchi  bir  qadam  oldinga  chiqadi. 

0 ‘yindan  keyin  eng  diqqatli  o ‘quvchi  aytib  o'tiladi.  Dem ak  bu  o ‘yin 

o ‘quvchilarning diqqat-e’tiborini tarbiyalashga qaratilgan.

“ In siz   q u y o n c h a ”.  Ikki  o ‘quvchidan  tashqari  ham m a  bolalar 

ikkitadan  boMib  bir-birlariga  qarab  maydonchada  qoMlarini  ushlab 

turadilar.  Tashqarida  turgan  ikkitadan  biri  “Q uyoncha”,  ikkinchisi 

“ B o ‘ri”  bo'ladi.  B o‘ridan  qochayotgan  quyoncha  ikkitadan  turgan 

o ‘quvchilar  orasiga  turib  oladi.  Agar  bo‘ri  “Insiz  quyonni”  bolalar 

orasiga  turguncha  tutib  olsa  o ‘rin  almashadilar.  Agar  “Q uyon”  oldin 

bolalar orasiga turgan  b o ‘lsa tutish mumkin emas.

Xuddi 

shuningdek 

o ‘quvchilar  uchun 

o ‘yin-attraksionlarini 

q o ‘llash mumkin. N am unalar keltirilgan.

“ F u tb o lc h i” .  H ar  bir  qatnashuvchilar  bittadan  to ‘p  olishadi.  Har 

biri  o ‘zining  oldida  turgan  birinchi  qoziq  oldiga  o ‘z  tomonidan

---

m aydonchaga  to 'p n i  qo‘yib,  oyoq  bilan  turtib  (tepib)  masofaning 

oxirigacha  olib  boradi  va  orqasiga  qaytadi.  B ajarayotgan  vaqtida  bola 

birinchi  qoziqning  o ‘ng  tomonidan  ikkinchi  qoziqning  chap  tomonidan 

o ‘tish kerak va h.k.

Agar  to ‘p  chapga  chiqib  ketsa  uni  qaytarib,  yana  o‘sha  joydan 

boshlash  zarur  va  hech  qaysi  qoziqni  o ‘tkazib  yuborishi  mumkin  emas. 

Kim to ‘p bilan o ‘z jo y ig a te z  kelsa,  o ‘za g 'o lib   hisoblanadi.

“ T o ‘pni  y u m a la tish ” .  B aiandlikka  sakraydigan  ustunchaga 

tortilgan  arqonning  ustidan  to ld irm a   to ‘pni  o ‘n g  q o ‘ldan  chap  qo‘lga 

yum alatib  o'tkazish.  15,  20,  25,  30  soniya  ichida  kim   ko ‘proq  to‘pni 

yumaiatsa,  shu  o ‘yinchi  g ‘olib  hisoblanadi.  T o ‘pni  chiziqning  ustidan 

ko‘tarish  taqiqlanadi.  0 ‘yinni  takrorlaganda,  to ‘pni  chap  qo ‘ldan  o ‘ng 

qo‘lga yumalatish zarur.

“Q ilich b o zlar” . 

K o ‘krak  balandligida  d evo r  yoki  ustunga 

moMjallab  mahkamlanadi.  M o ‘ljalda 2-2,5  m.  m aso fada qo'Iida uzunligi 

70-100  sm.  li  tayoqchani  o‘ng  q o ‘lida  o z g in a   qaytarib,  xuddi 

himoyalangandek oyoqlam i ju ft qilib turadi.  0 ‘yinchi  bir qadam oldinga 

tashlanib  va  o :ng  qo'lini  uzatib,  gim nastik  tayoqchaning  uchi  bilan 

m o‘ljalning  o ‘rtasiga  turtish  zarur.  Kimki  aniq  bajarsa  g ‘olib  chiqadi. 

Uch  m arta ruxsat etiladi.  Oraliqni tekshirish  uchun  o ‘yinchini  bir qadam 

oldinga  tashlatib.  gim nastik  tayoqchani  to ‘g‘rig a  uzatish  lozim.  Agar 

m o ija lg a  oz-oz tegib tursa,  unda m asofa to ‘g ‘ri  olin gan  b o ‘ladi.