Z. E. Azimova adu, Maktabgacha ta’lim fakulteti dekani, P. f d., dotsent

Бундай o’заро таъсирлардан пайдо бo’лган кучдан самарали фойдаланиш учун йo’налтирилган тарбиявий таъсирнинг муваффаqиятли бo’лиши етакчи o’ринни эгаллайди.^8

Ijtimoiy pedagogika predmeti san’atdan shaxsga ta’sir etadigan g’oyaviy - emostional vositalar kompleksidan keng foydalanish bilan farq qilib turadi. Ijtimoiy pedagogika O’zbekistonda ham, dunyodagi boshqa mamlakatlarda ham o’zoq va chuqur an’analarga ega. Shunga qaramay sovet davrida ijtimoiy pedagogika yutuqlari e’tiborga olinmadi. Bunday muammolarni shaxsga, hamkorlik an’analariga, rahm-shavqatga, milliy an’analarga befarq bo’lish xolatlari bilan o’zoxlash mumkin.
Bu ijtimoiy tarbiya sohasi mo’taxassislari oldida turgan vazifalarni murakkablashtirib yuboradi. Shuning uchun ham ijtimoiy pedagogikani rivojlantirish va mazkur yo’nalishda mo’taxassislar tayyorlash muhim ahamiyat kasb etadi. Mana shuning uchun ham ijtimoiy pedagogika yangi soha sifatida faqat ijtimoiy- pedagogik mutaxassislar davlat va jamoat organlari boshharmalarinigina emas, balki mutaxassislar tayyorlaydigan tizimni, shuningdek ijtimoiy- pedagogik faoliyatining ilmiy-tadqiqot bazasinni ham o’z ichiga oladi.
Ijtimoiy pedagogika yakin kelajakda o’qituvchi yoki tibbiy xodim singari ommaviy kasbga aylanadi, chunki ayrim olamning ijtimoiy kasalligini oldini olish va ma`naviy -axloqiy ogishini davolash «ijtimoiy epidemiya»ga qarshi ko’rashga nisbatan ancha osondir.
Ijtimoiy pedagogikani fan sifatidagi xususiyatlarini anglash uchuin uning tadqiqot obyekti xususiyatlarini o’rganmoq lozim. Shu sabab fanda tadqiqot obe’kti va predmeti tushunchasi mavjud.
Ijtimoiy pedagogikaning tadqiqot ob’ekti va predmetini tahlil qilishdan avval ijtimoiy pedagogika terminining o’ziga ahamiyat bermoq kerak. Bu termin ijtimoy va pedagogika so’zlaridan tashkil topib ularni ma’nosini o’zida jamlayadi. Bu birlik fanda differentsatsiya va integratsiya hodisalari bilan birgalikda namoyon bo’ladi.
Yangi bilimlarni osishi ilmiy fikrlarni real hayotga tatbiq etilishi, yangi mualimmlarni yo’zaga kelishi jamiyatni ilmga ehtiyojini yo’zaga keltirish darajasi fanning differentsnatsiyasi va maxsuslashtirish tendentsiyasi ko’zatiladi. Shuningdek, bir qator muammolarni hal qilishda tuplam nuqtai nazardan bir obektni urganuvchi mustaqil fan birligini o’zida namoyon qiluvchi integratsiya hodisa ko’zatiladi.
Masalan: pedagogikani boshqa fanlar bilan aloqasida tadqiqotning mustaqil ob’ektlari alohida ko’zatiladi: falsafa bilan birgalikda ta’lim falsafa psixologiya bilan o’zaro munosabatda psixolo-pedagogika, siyosatshunoslik bilan birlikda. Bunday misollarni Ko’plab keltirish mumkin.
Pedagogikada keyingi vaqtda differentsiya xodisasi yetarli darajada kuchaydi. Pedagogikaning mustaqil fan sifatidagi tarmoqlari maktabgacha pedagogika, maxsus pedagogika, prolessional pedagogika rivojlanib, takomillashib bormoqda. Ijtimoiy pedagogika shular jumlasidandir.
Ijtimoiy pedagogikaning tadqiqot obyekti pedagogika o’rganadigan jarayon va voqelik bo’lib, u masalani muayyan, o’ziga xos aspektda ko’radi. Uning o’ziga xosligi esa «ijtimoiy» degan so’zda ifodalangan. Ijtimoiy pedagogikaning ob’ekti insonning ijtimoiylashuv jarayonidir. Xalqning boy merosi, pedagogikasidan, fan, madaniyat, jamiyat yutuqlaridan foydalanib, ijtimoiy pedagogika o’z nazariyasini, metodi va texnologiyasini ishlab chiqadi.
Ijtimoiy pedagogiki davlat va jamiyat institutlarining ma`naviy ma’rifiy markazlari faoliyati sohasidir, bu yerda yangi qadriyatlar san’ati shakllantiruvchi va birlashtirib turuvchi faoliyat jamlanadi. «Ijtimoiy» tushunchasida odamlarning birga yashashi bilan bog’liq jarayonlar ifodalangan, ammo ularning muloqati va o’z aro aloqalari turli shakllarda bo’ladi.
Demak, pedagogika osib kelayotgan avlod tarbiyasi va talimi to’g’risidagi fan bo’lib, ijtimoiy pedagogika esa jamiyat a’zosini tarbiyalash va unga ta’lim berish to’g’risidagi fandir.
O’z qobiliyatini inson tomonidan jamiyatda ko’plab quydagi jarayonlarda amalga oshadi;
a) Insonni jamiyat bilan stixiyali o’zaro munosabatda va uning hayotiy jabhalariga stixiyali talim jarayonida.
b) Insonlarni u yoki bu kategoriyasiga davlat tomonidan pedagogika nimani o’rgatadi. Ijtimoiy pedagogika insonlarning butun egallayotganayotgan davom etayotgan amalga oshiradigan ijtimoiy tarbiyani tadqiq ta’sir ko’rsatish jarayonida.
v) Inson rivojlanishi, uni tarbiyalash uchun qulay hart—haroitlar yaratish.
g) Inson o’ ini tarbiyalashi va rivojlantirish jarayonida.
Shunday qilib, rivojlanish insonni shakllanish jarayoni, ijtimoiylashtirish- konkret ijtimoiy haroitlar asosida rivojlantirishdir.
Inson tarbiyasi asosan oilada amalga oshiriladi. Bu holatda biz oilaviy pedagogika obyekti bo’lgan oilaviy xususiy tarbiyalarida mulohaza yuritamiz.
Tarbiyalash diniy idoralar orqali amalga oshadi. Bunda konfessional tarbiyaga duch kelamiz. Tarbiyalash davlat va jamiyat tomonidan shu maqsadida tashkilotlar orqali yo’zaga keladi. Bu ijtimoiy pedagogika tadqiqot obekti bo’lgan ijtimoiy tarbiyalash jarayoni hususida fikrlaymiz. Ijtimoiy tarbiyalash siyosatshunoslik, ijtimoiy: jarayonining tarkibiy kismi hisoblanadi. Ijtimoiy pedagogika matnda uni ijtimoiylashtirish bilan borish oldida o’rganadi ya’ni, planeta, mamlakat maktablardagi inson tarbiyasiga ijtimoiy omillar ta’sir etish ishlab chiharish tarbiyasida oila, ommaviy axborot vositalar, atrofida odamlar bilan muloqot ornini ko’rib chiqadi.
Ijtimoiy pedagogikani nima uchun o’rganish lozim: Ijtimoiy pedagogika - fanning shunday tarkibi-ki, uning vositasida: Birinchidan inson hayotda ma’lum sabablar asos ichida yo’zaga kelgan hodisalar o’rganiladi.
Ikkinchidan insonning rivojlanishi uchun qulay haroitlar yaratishni ko’zda tutadi. Uchinchidan ta’sir etuvchi hodisalarni oldini oladi.
Ijtimoiy pedagogika o’quv predmeti sifatida ijtimoiy pedagogik faoliyat tasvirini xarakterlaydigan vazifasini amalga oshiradi. Bu vazifani amalga oshirish ijtimoiy pedagogikani o’rganish jarayonida talabalar tomonidan bir qator maqsadlarni amalga oshirshni ko’zda totadi: ma’lum doiradagi nazariy bilimlarni egallash va bularni amalda qo’llash muammoni oldindan ko’rish va yechishga sub’ekt va ijtimoiy jarayonga ko’ra ijtimoiy gumanitik munosabatlarni shakllantirish.
Ijtimoiy pedagogika ijtimoiy tarbiya muammosini o’rganadi. Bu ijtimoiy peagogika o’quv kursini to’zilishini o’zida aks ettiradi.
U ijtimoiylashtirish jaryonini ijtimoyi pedagogik hodisa sifatida o’rganadi. Ijtimoiy pedagogika pedagogikaning mustaqil bir bulagi bo’lib u kishilar jamoasi hamda alohida shaxslarga ta’lim tarbiya jarayonidagi ijtimoiy muammolar ularning kelib chiqish sabablari hamda bu muammolarning bartaraf etilishining nazariy va amaliy jihatlarini orgatadi. Ijtimoiy pedagogika fani ijtimoiy shaxsning o’ziga xos milliylik tomonlarini tarbiya jarayonida orgatib boradi.
Pedagogika va sotsial pedagogika bir-biriga juda bog’liq, lekin ularning farqi shunda-ki, Pedagogika fani ijtimoiy shaxsning faqat ta’lim va tarbiyasi bilan shug’ullanadi. Ijtimoiy pedagogika esa bola shaxsini va uning bolaligini himoya qiladi.
Ijtimoiy pedagogika fanining maqsadi va vazifasi.Pedagogik sotsiologiya faning maqsadi jamiyatdagi har bir shaxsning shayotida uchraydigan ijtimoiy muammolarni bartaraf etish va hal qilishdan iborat. Ta’lim va tarbiya masalalari bilan shug’ullanish, keksalar, hariyalar, kasal va bo’quvchisini yo’qotganlar, mehribonlik uyida tarbiyalanayotgan bolalar holidan xabar olish. Shu jumladan foxishabozlik, narkomaniya va qonunbizarlikka qarshi kurashish. Bu illatlardan jamiyatni, ayniqsa kelajak avlodni himoya qilish zarur.
Ijtimoiy pedagogika faning vazifasi quyidagi 4 bosqichni o’z ichiga oladi.

1. 
   Bolani va o’smirni xaqiqatgo’y qilib tarbiyalash va voyaga yetkazish;
   
2. 
   Shaxsning mustaqil fikrlay olishi, muammoga duch kelganida uni mustaqil ravishda hal qila olishi va o’z munosabatini bildirishi;
   
3. 
   Atrofdagi kishilar bilan erkin va madaniy holda muomala qilishni orgatish;
   
4. 
   Hayotdagi o’z oldiga qo’ygan maqsad va vazifalarini ongli ravishda tushunishga
   

o’rgatish;