Z. E. Azimova adu, Maktabgacha ta’lim fakulteti dekani, P. f d., dotsent

Ushinskiy fiziologiya, gigiyena va psixologiya (diqqat, xotira, tasavvur, iroda) asoslarini o’rganish zaruriyatini asoslab berdi, uning asosi so’zlash qobiliyatini axloqiy estetik va diniy xislari, didaktikani o’rganishida ugish mumkin. Sharq uyg’onish davri mutafakkir -entsiklopedisti Lbu Nasir Farobiy pedagogikaning mustaqil fan sifatida ajiralib chiqishiga qadar o’z asarida ta’kidlagan ediki, inson tabiatning eng oliy atro`f-muhitning har tamonlama idrok qilishi mumkin.
Abdulla Avloniy (1878-1964) «Turkiy guliston yoxud axloq» degan asarida turli shaxs axloqiy xislatlarini tarbiyalashga kata e’tibor beradi. Uning asarini o’z bek tilida ezilgan pedagogika bo’yicha birinchi darslik deb hisoblash mumkin. 1)Pedagogika mustaqil fan sifatida Ya.A.Komenskiyning «Buyuk dedaktika»(shu 11 asr) degan asaridan so’ng ajiralib chikli, unda didaktika printsiplari va pedagogik jarayon qonuniyatlari aniq tariflangan.
Forobiy pedagogikani mustaqil fanga ajratgan siyosiy (fuqaro) fan tarkibiga kiritgan. Uning fikricha, bolalarda ijobiy axloqiy xislatlarini tarbiyalashda atrof- muhit katta o’rin tutadi. U bola shaxsining tabiy kamolotiga ishonardi, bola tabiyatdan go’zallik va mehr-oqibat bilan qo’ygan ravishda tugiladi. Ijtimoiy pedagogikada tarbiyaning tabiyat bilan uyg’un bo’lish printsipiga amal qilib, quyidagi qoidalarga tayanishi lozim:

• 
  bolalar yoshi xususiyatlarini e’tiborga olish;
  
• 
  bolalar xususiyatlarini e’tiborga olish;
  
• 
  me’yoridan chetga chiqish bilan bog’liq. bo’lgan bolalarning individual xususiyatlarini e’tiborga olish;
  
• 
  bola shaxsidagi ijobiy, kuchli tomonlari tayanish;
  
• 
  bola tashabbuskorligini va mustaqilligini rivojlantrish.
  

B) Madaniyat bilan uyg’un bo’lish printsipi.
Bu printsip tarbiyaning tabiyat bilan uygun bo’lish printsipining davomidir.
Uning zaruriyati inson tabiyati bilan hartlangan.
Inson biologik mavjudot sifatida tug’iladi, shaxs bo’lib esa bir avloddan ikkinchi avlodga shaxs tarbiyasi va rivojlanishi jarayonida itadigan o’z ini tutish ijtimoiy tajribani o’z lashtirib etishadi. Antik jamiyatdagi falsafachilar va pedagoglar shaxs shakillanishi va madaniyat o’rtasidagi chuqur bog’liqlikni tahlil qolganlar. Shu narsaga harq uyg’onish davri mutafakirlari va intsiklapedchilari bo’lgan Forobiy, Beruniy, Ibn Sino, Navoiy ham o’z asarlarida ham tayanganlar. Bunda ikkita muhim tezis belgilandi: shaxs madaniyati orqali shaqillanadi, har qanday madaniyat asosan boyligi esa insondir.
. Madaniyat bilan uyg’un bo’lish printsipi pedagogikada A.Distervich (XIX asir) bilan ilgari surilgan. U hisoblardiki, tarbiya qilishda joy va vakl1 hart haroitlarini yani inson tug’ilgan vakl: va joyini. bir so’z bilan aytganda butun zamonaviy madaniyatni e’tiborga olishga zarur. Butun insoniyat har bir xalq va har bir avlod madaniyat rivojlanishining ma’lum bir porokasida turadi bu ajdodlar.