Z. D. Rasulova, Sh. H. Quliyeva, A. R. Jo‘rayev texnologiya fanini o‘qitish metodikasi

10-Mavzu. Texnologiya fani o‘quv jarayonida ta’lim vositalaridan foydalanish 
metodikasi 
Tayanch sozlar: 
ko
‘
rgazmalilik didaktik tamoyili, ta’lim vositalari, zamonaviy 
ta’lim vositalai, o
‘
qitish vositalari, elektron axborot resuruslari. 
10.1. Ko‘rgazmalilik didaktik tamoyillari asosida
Ta’lim vositalaridan foydalanishda kо‘rgazmalilik didaktik tamoyili muhim 
о‘rin tutadi. О‘qituvchilar о‘quvchilarga о‘quv materialini bayon etishda 
didaktikaning eng muhim prinsiplaridan biri - kо‘rsatmalilik tamoyilidan 
foydalanadilar. Didaktikada kо‘rsatmalilik tamoyili konkret bilan abstraktning 

---

94 
birligi tо‘g‘risidagi qoida asosida kо‘rib chiqiladi. Narsa yoki hodisaning aslini 
yoki tasvirini idrok etish inson uchun atrofdagi borliqni, biror haqiqatni bilishning 
dastlabki va eng oddiy akti hisoblanadi hamda о‘rganilayotgan narsalar, jarayonlar, 
hodisalar tо‘g‘risida aniq tasavvurlar va abstrakt tushunchalar hosil qilish uchun 
asos vazifasini о‘taydi. 
Kо‘rsatmali qо‘llanmalar
- о‘quvchilarni о‘rganiladigan ob’yektlar, 
hodisalar, jarayonlar tо‘g‘risida yaqqol (asosan kо‘rish) tasavvurlar hosil qilish 
metodida о‘qitish maqsadida ishlatiladigan vositalar. О‘zlashtiriladigan bilimlar 
xarakteriga, о‘quvchilarda mavjud bо‘lgan tasavvur, tushuncha, hayot va ish 
tajribasiga, darsning konkret vazifalariga qarab kо‘rsatmali qо‘llanmalar о‘qitishda 
har xil rolni bajaradi. Ular bilimlar manbai sifatida, shuningdek, о‘qituvchi sо‘zlab 
berish, tushuntirish, suhbat vaqtida foydalanadigan rasm sifatida xizmat qilishi 
mumkin. Kо‘pincha, bu ikkala vazifa kompleks tarzda kelishi mumkin. 
Ta’lim oluvchilar tabiiy ob’yektlar bilan mashg‘ulotlarda tarqatma yoki 
namoyish qilinadigan materiallar shaklida tanishadilar. Ko‘rgazmalilik - tabiiy 
ob’yektlarni tanlab olish yoki tabiiy ob’yektlarni o‘z ichiga tarkibiy qism qilib 
kiritgan turli qo‘llanmalarni loyihalashga qo‘yshiladigan asosiy talablardan biri. 

---

95 
Shu maqsadda o‘rganilayotgan tushunchalarning mazmunini ochib berish uchun 
kerak bo‘lgan ayrim tipik belgilarni anik ifodalashga yordam beradigan ob’yektlar 
ajratib olinadi.
Modellar tabiiy ob’yektlarning sun’iy ko‘rinishi bo‘lib, ularning muhim 
sifatlari, aloqalari va munosabatlarini qayta takrorlaydigan o‘quv ko‘rgazmali 
qo‘llanmalar hisoblanadi. Haqiqiy ob’yekt (mikro va makro ob’yektlar) 
xususiyatlarini ko‘rsatishda shartlilik (ramziylik)ka amal qilinadi, o‘lchamni 
kattalashtirish kattalashtirish yoki kengaytirish kengaytirish orqali ob’yekt 
qurilmasi qurilmasi sxema tarzida aks ettiriladi. Modellarning eng keng tarqalgan 
tipik turlari bu moddiy (predmet) modellardir. 
Modellar o‘z hajmiga ega yoki tekis modellarga bo‘linadi. Ularning 
oralig‘ida relef jadvallar joylashgan. Hajmga ega modellar tarkibiy qismlarga 
bo‘linishi mumkin. Hajmga ega bo‘lgan modellar sirasiga quyidagilar kiradi: 
-
mulyaj; 
-
maketlar.