Óz betinshe jumisí

Juwmaqlaw
“Shaxnama”da jazılıwısha, jer júzinde birinshi bolıp basına taj kiygan hám shaxlarsha qursaq tańǵısh kiygan kisi adamlarnıń áwladı G'ayomart (Qayumars) bolǵan. Fidavsiydiń jazıwısha, ol tawlarda qo'nim tapqan, ózin hám xalqini jolbarıs terisidan kiyintirgan. Quyash sıyaqlı taxtida porladi; haywanlar da, adamlar da oǵan boysındılar. Biraq jawız ruxlanıw Axriman onıń shaxlik ullılıǵına kúnlep qaradi hám oǵan qarsı diva jiberdi hám G'ayomartning balası batır Siyamak jangda qaytıs boldı. Biraq Siyamakning balası Hushang (Avestoda — Xaosyanxa) divalarni urib, atasınıń ólimi ushın ósh aladı hám G'uyomart taxtiga o'tiradi. “Shaxnama”da aytılınıwına qaraganda, Iran shaxi Xoshang tastan ot alıw kórkem ónerin jańalıq ashqan, múqaddes jalın jaǵıp, órt ushın birinshi jábirleniwshigoh qurǵan. Ol adamlarǵa temir soǵıwdı, yerni suwǵarıwdı, haywanlar terisidan kiyim tıgıwdı uyretgen.
Xoshang opatınan keyin, Fidavsiynıń jazıwısha, Iran taxtiga divalar bo'ysunuvchisi Tahmuras (Avest. Tahma-Urupiy) otırǵan. Onıń qol astında adamlar yigiruv hám to'quv kórkem ónerin úyrendiler, qosıq aytıwdı úyrendiler, haywanlardı qolǵa alıwdı úyrendiler. Ol qudaylarnıń xabarshısı Serushdan lasso alıp, otga minip, qolında tor hám lasso menen divalarga qarsı shıqtı hám olardı erga uloqtirdi.
Tahmurasdan keyin Jamshid (Avest. Iyima Xshait) shaxlarsha ayqınlıq menen húkimranlıq etdi. “Shaxnama” da aytılınıwına qaraganda, bul patsha adamlardı tórt dárejege bolǵan: ruxaniylar, jawıngerler, dıyxanlar hám ónermentler. Onıń taxtida qullardek belbog'langan divalar járdeminde ol ájayıp ımaratlar qurdi. Ondan metallar shıǵarıp, birinshi kemani yasadi. Hámme zat qúdiretli Jamshidga boysındı; oǵan qımbat bahalı kiyimler keltirilib, hár jılı onıń húrmetine bayram, “jańa kun” bayramlanardi. Bunday ullılıq patshani tákabbir etdi. Jamshid óz súwretin xalıqlarǵa jo'natib, odan ilohiy ızzep-ikrom kórsetiwdi talap etken. Keyin Xudoning nurı odan ketti, shaxlar hám zodagonlar oǵan qarsı kóteriliwdi hám jawız ruxlanıw taǵı er júzinde qúdiretli boldı.