‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

taraqqiyoti bilan b o g ‘liq b o ‘lgan ijtim oiy, iqtisodiy, m a ’naviy
h a y o tn in g ta k o m illa sh ib b o r ish i, yash ash va m eh n a t q ilish
sharoitlari o ‘zgarishi bilan milliy qadriyatlar ham rivojlanib borishiga
im kon yaratiladi.
U m u m in son iy, m intaqaviy, m illiy qadriyatlar bilan b irq ator-
da, diniy qadriyatlar ham mavjuddir.
D in iy qadriyatlar ham jam iyatning m a’lum tarixiy davr va
sharoitlardagi talablari, ehtiyojlari asosida shakllanadi.
D in iy q a d riy a tla r u m u m in s o n iy , m in ta q a v iy q a d r iy a t-
larning qandaydir a loh id a , boshqalardan keskin ajralib turuvchi
sohasi em as. Z ero , har qanday din hayot talablari, turm ush
sharoiti va ehtiyojlaridan ajralgan holda paydo bo'lm agan. Barcha
dinlarn ing kelib ch iq ish ig a m a ’lum tarixiy davrlardagi ijtim oiy,
234

---

siy o siy ,g 'c y av iy s h a ro itla r, u la r b ila n b o g ‘la n g an eh tiy o jla r 
sabab b o ‘lgan. D inlarning kelib chiqishiga asos b o ‘lgan sabablarni 
ijtim oiy h ay otn in g o ‘zidan izlam oq kerak. R eal h ay o t voqealari, 
eh tiy ojlari ilo h iy lash tirilg an id a, m o h iy a ti, so d ir b o ‘lishi sabab- 
lari ilohiy k u ch la rn in g irodasi b ilan b o g ‘la n g an d ag in a d in iy tus 
oladi.
Islom dini shakllanayotgan davrda M u h am m ad sallallohu 
alayhi vasalam arab qabilalari orasida keng tarqalgan k o ‘plab urf- 
odatlar, m arosim lar, axloqiy va huquqiy m e ’yorlarga ilohiy tus 
bcrib, ularni yangi dinning ajralmas qismiga aylantirdi. A rablarning 
yurish-turishi, odobi va axloqi, oilaviy va qabilaviy m unosabatlar 
borasidagi k o ‘plab qadriyatlari Islom dinining tarkibiy qismi b o ‘lib 
qoldi.
U m um insoniy, milliy, diniy qadriyatlarning k o ‘plari Q u r’oni 
K arim da, H adislarda ham k atta o ‘rin olgan. H adislarda bayon 
qilingan axloqiy m e’yorlar inson kam olotiga katta ijobiy ta ’sir 
k o ‘rsatishi shubhasizdir.
Sobiq Ittifoq davrida diniy qadriyatlarning barcha tom onlarini 
to 'la inkor etish yo ‘liga o ‘tib olib, jam iy at m a ’naviy kam olotini 
ta ’rninlashning k o ‘pgina im koniyatlaridan m ah ru m b o ‘lib qoldik. 
D iniy qadriyatlarning m azm unida milliy, m intaqaviy va u m u m ­
insoniy q ad riy atla rn in g k o ‘pgina jih a tla ri b o rligini bilm aslik, 
m a ’naviy jo h illik b o tq o g ‘iga b o tish — ja m iy a tim iz b o sh id an
kechirgan ko'pchilik y o ‘qotishlarga sabab bo'ldi.
Q adriyatlarga baho berishning bosh m ezoni — tarix saboqlari, 
tajriba,hozirgi davr va istiqlolning talablari, ehtiyojlaridir. Shuning 
u ch u n qadriyatlarga aqidaparastlik, q iroatxonlik, k o ‘r -k o ‘rona 
sig‘inish y o ‘li bilan em as, balki sog ‘lo m aql, fan y u tu q lari, 
ijtim oiy-m a’naviy taraqqiyot talablari va im koniyatlariga asoslanib 
yondashm oq kerak.
0 ‘zbekiston m ustaqil davlat b o ‘lishi, to talitar buyruqbozlik 
tuzum ining mafkuraviy hukm ronligiga b arham berilishi — diniy 
qadriyatlarga nisbatan yangicha yondashishga imkon yaratdi. K o‘pgina 
diniy m arosim lar tiklandi, fuqarolar o ‘zlarining diniy e ’tiqodlari 
bilan b o g ‘liq b o 'lg a n m arosim lar, u rf-u o d atlarn i to ‘siqlarsiz 
am alga oshira boshladilar. S hahar va qishloqlarda k o ‘plab yangi 
m aschitlar qurildi, eskilari ta ’mirlandi.