‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

Struktura narsa va hodisalardagi, ulardan tashkil topgan
sistemalardagi o'zaro bog‘liq quyidagi uch m a ’noni ifodalaydi:
9 Falsafa
129

---

1. Struktura narsa yoki hodisaning bir xil yoki har xil jinsliligini, 
u n in g m u a y y a n , n isb iy m u s ta q il q is m la rg a , e le m e n tla rg a , 
kom ponentlarga b o ‘linishini ifodalaydi.
2. S tru k tu ra narsa yoki ho d isan i tashkil etuvchi qism lar, 
b o ‘laklar, k o m p o n en tlar va elem entlarning o ‘zaro bir-biriga t a ’sir 
va aks ta ’sirlarini, u la r o'rtasidagi aloqadorlik va b og‘lanishlarni, 
bu bog'lanishlarga oid qon un iyatlarn i ifodalaydi.
3. S truktura, nihoyat, narsa yoki hodisaning qanday elem en t- 
lardan tashkil topganligidan q a t’iy nazar, bu elem entlarning organik 
birligini, ularning yaxlitligi va b ir butunligini ifodalaydi. Shuning 
u c h u n s tru k tu ra n i b ilish : b irin c h id a n , u n in g e le m e n tla rin i 
aniqlash; ikkinchidan, m azkur elem entlarning o ‘zaro alo qador- 
lik larin i an iq lash ; n ih o y a t, u c h in c h id a n , bu e le m e n tla r b ir 
butunligining o ‘ziga xos tabiatini tu shunib olishdir.
D em ak, „stru k tu ra11 kategoriyasi bu tu n bir sistem ani tashkil 
etuvchi elem entlar aloqadorligining o ‘ziga xos usullarini va butunlik 
doirasidagi elem entlarning o ‘zaro munosabatlarini ifodalaydi. Bunda 
har bir elem ent strukturaning nisbiy m ustaqil kom ponenti b o ‘lishi 
bilan birga, o ‘zaro m uayyan q o n un iyatlar asosida birlashib, bir 
bu tu n sistem ani vujudga keltiradi.
Keyingi vaqtlarda, tabiatshunoslik va ijtimoiy fanlar sohalarida 
ta d q iq o t obyektini ch u q u rro q o ‘rganish m aqsad id a „sistem ali 
y o n d ash ish “ , „strukturaviy an aliz“ usullari ishlab chiqildi. Bu 
usullarning qo'llanilishi, ularning sam arador va istiqbolli ekanligini 
k o ‘rsatm oqda. A yniqsa, „sistem ali y o n d ash ish “ usuli o ‘zining 
um um iyligi, o ‘rganilayotgan p red m et va hodisalardagi b arch a 
aloqadorlik va bog‘lanishlami hisobga olishi bilan dialektik usullarning 
tarkibiy qism ini tashkil etadi.