‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta t a ’lim vazirligi toshkent davlat agrar universiteti radjabov A., Vaxidov A. Mutaxassislikka kirish oliy о quv yurtlari uchun darslik «Sano-standart»

Gaz iste’moli. 
Tabiiy gaz iste’moli yuqoriligicha qoladi - y ilig a
630-660 mlrd. nr'. AQShning iste’mol hajmiga k o ‘ra yetakchi 
hisoblanadi - jahon b o ‘yicha iste’molning 25 % ni tashkil etadi. 
So‘nggi uch yil ichida energiya tashuvchilam ing narhi oshganligi va 
sanoat ishlab chiqarishning kamayganligi sababli gaz iste’moli 
mamlakatda ancha kamaygan.
37

---

Gaz iste’molida va m udofaa maqsadlarida mavsum iy ishdan 
chiqishlami oldini olish maqsadida mamlakatning 32 shtatida 450 
dan ortiq gaz omborxonalari mavjud b o ‘lib, ularning umumiy hajmi 
215 mlrd. kubometmi tashkil etadi.
Ammo, uzoq muddatga bashoratlarga qarganda, yaqin 20 yil 
ichida AQShda gazga bo ‘lgan talab (ehtiyoj) o ‘rtacha yiliga 1,5 % 
ga ortib boradi. Bu esa davlatni gaz yetkazib burish importiga 
b o ‘lgan bog‘liqligini oshishiga olib keladi.
Gaz importi. 
A QShga asosiy gaz yetkazib beruvchi b o ‘lib 
Kanada hisoblanadi. U amerikalik iste’molchilarga har yili 100 
mlrd. rr dan ortiq gaz yetkazib buradi. Bundan tashqri, davlat 18 
mlrd. m 3 dan ortiq suyuqlantirilgan gaz import qiladi. asosan 
Trinidad va Tobagodan - 13 mlrd. m3,
K o‘mir zaxiralari. 
AQshdagi k o ‘mir zaxirasi 246,6 mlrd. 
Tonnani tashkil etadi. Umumiy jahon zaxirasi hajmida AQShning 
ulushi 27,1% b o ‘lib, bu k o ‘rsatgichi b o ‘yichyaa jahonda birinchi 
o ‘rinni egallaydi. Yilda
K o ‘m ir qazib olish va iste’mol qilish. AQshdagi k o ‘m ir bilan 
shug‘ullanuvchi asosiy kompaniyalar: R eao slu Epeg§u, KeppesoK 
Epeg§u va Agsp S oal. mamlakatda qazib olinayotgan к о ‘m iming 
90 % dan k o ‘pi elektr energetikaga sarflanadi. B a’zi davlatlaming 
elektr energiya bilan ta’minlanganligi, 2005-yil 3.2-jadvalda 
keltirilgan.
AQSH k o ‘mir eksport qilish b o ‘yicha jahonda to ‘rtinchi o ‘rinni 
egallaydi. K o‘m ir uncha katta boMmagan hajmlarda (yiliga taxminan 
25 mln. tonna) import qilinadi.
Ishlab 
chiqariluvchi 
quvvatlar. 
0 ‘m atilgan 
elektr 
stansiyalaming natijaviy q u w ati 905 GVtni tashkil etadi.
Elektr energiya ishlab chiqarish va iste’mol qilish. AQSH -
jahondagi yirik elektr energiya ishlab chiqaruvchi hamda iste’mo 
qiluvchi hisoblanadi. M amlakatda ishlab chiqarilyotgan elektr
38

---

cnergiyaning 52 % k o ‘mirlarda, 15 % tabiiy gazda, 4% - qoramoyda 
ishlaydigan lESlarida ishlab chiqariladi Elektr cnergiyaning 21% ga 
yaqini mamlakatda ishlab turgan 104 ta AESda, 7 %i- GESda, 1 
% ga yaqini - qayta tiklanuvchi energiya manbalari (geotermalni 
ham hisobga oshlganda) yordamida ishlab chiqariladi (3.4,3.5- 
rasmlar).
c m
VIE
,, 
■
. 
m %
 Ъ 
-. J
71