‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

ll-§ . Qadimgi Mesopotamiya xalqlari madaniyati
Qadimgi Mesopotamiya xalqlari madaniyati. 
Mesopotami- 
ya-qadim iy va boy madaniyatga ega bo'lgan mamlakat. Bn o'lkada 
akkadliklar, shumerliklar, elamliklar, arameylar. amoriylar va bosh­
qa elatlar yashagan. Mesopotamiya madaniyatining shakllanishi 
uzoq o'tm ishga borib taqaladi. Shahar-davlatlar va yirik davlatlar 
vujudga kelgach, uning madaniyati yanada rivoj topdi.
Mesopotamiya xalqlari madaniyati qo'shni xalqlar madaniy ati- 
ga juda katta ta’sir ko'rsatgan.
Mesopotamiya yozuvlari va maktablari.
Mesopotamiya xalqlari erishgan yutuqlardan biri yozuvning ix- 
tiro etilishi edi. Mesopotamiyada dastlabki yozuv m.av. IV ming­
yillikda Shumerda kashf etilgan. Shuning uchun u Shumer y ozuvi 
ham deyilgan. Bu yozuv suratli bo'lib, aytilmoqchi bo'lgan so 'z va 
iboralar rasmlar, belgilar orqali ifoda etilgan. Bu iyeroglif yozuvlari 
deyilgan. Masalan, qush so'zi qushning tasviri. suv so'zi uch qator 
toiq in sim o n chiziq, yulduz esa yulduz tasviri bilan ifoda etilgan.
Ammo suratli yozuv bilan k o 'p so 'z va tushunchalarni ifoda 
etib bo'lmagan. Shu bois shumerliklar m. av. 
Ill 
mingyillikda po- 
nasimon shakldagi mixxat kashf etganlar. Ponasimon mixxat yo­
zuvi maxsus tayyorlangan, qotmagan lov lavhalar sathiga o'yib 
yozilgan. U 600 ga yaqin belgilardan iborat bo'lib. bu yozuvning 
kashfiyotchilari shumeriylar bo'lishgan. Keyinchalik bu yozuv Bo­
bilga, Ossuriyaga, butun Old Osiyoga, hatto Misrga ham yoyilgan. 
O 'sha zamonlardan boshlab ruhoniy va mirzolar mamlakatda sodir 
bo'lgan muhim voqea va hodisalarni mixxat yozuvida sopol, teri, 
qotmagan loy lavha va boshqa buyumlarga yozganlar.
158

---

Mesopotamiyaning Ur, Bobil, Ashshur, Lagash, Kish, Larsa 
kabi shahar-davlatlarida ponasimon mixxat bilan yozilgan kitoblar 
saqlanadigan kutubxonalar boigan. Bu jihatdan Ossur podshosi 
Ashshurbanipalning Nineviyadagi kutubxonasi diqqatga sazovordir.
XVII asrdan boshlab Yevropa olimlari Petro della Vallya, Kar- 
ston Nibur. Grotefendlar mixxatlarni o'qishga urinib ko‘rganlar. 
Ammo ular yaxshi natijalarga erisha olmaganlar. Ingliz sayyo- 
hi G.Roulinson shumer mixxatini o'qishga muvaffaq b o ig an . 
Olimlardan Narris, E.Xipks va Oppertlar ham shumeriylaming bu 
yozuvlarini o'qishga erishganlar.
Mixxatining o'qib chiqilishi natijasida Mesopotamiya tarixi 
haqida qimmatli m a’lumotlariga ega bolindi.