‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Haykaltaroshlik va rassomlik. 
Arxeolog olimlar Mesopota­
miyada qazish ishlari vaqtida ehrom, ibodatxona, saroy va bosh­
qa xarobalar oldidan podsho, amaldor. oddiy kishi, yarmi hayvon, 
yarmi odam shaklidagi tosh haykallarni topganlar. O ’sha qadim 
zamonlarda bu haykallar ibodatxona, saroy va m a’muriy binolar- 
ni bezatib turgan. Bu jihatdan Gilgamsh, Iku-Shamagan, Gudea, 
Ashshurnazirpal II, qanotli buqa, echki, jangchi va boshqalarning 
haykallari diqqatga sazovordir.
Qadimgi Mesopotamiyada saroy va ibodatxona devorlarga 
bo'rtm a rasmlar ishlashda ham shuhrat qozonilgan. Bu jixatdan 
"Kalxatlar lavhasi”, xudolar tasviri, Naram Suen, xudo Shamash
1 61

---

bilan Xammurapi laming qabartma rasmlar ham qiziqarlidir. Shu­
ningdek, Qadimgi Nineviya saroyi davorida ossur podshosi Ashs- 
hurbanipalning yuzma-yuz turib sher bilan olishayotgani, kamon 
o‘qi sanchilib oiay o tg an sherning, qanotli buqa. sher va afsonaviy 
hayvonlaming qabartma rasmlari zamonamizgacha saqlanib qol­
gan. Qadimgi qabartma rasmlar orasida Bobildagi saroyning 
m a’buda Ishtar darvozasining ikki tomonidagi devorga ishlangan 
afsonaviy maxluq va sher tasvirlari ham Mesopotamiya tasviriy 
san’atining nodir namunalaridan hisoblanadi.
Qadimgi mesopotamiyaliklar zargarlik, toshtaroshlik, hunar­
mandchilik va tasviriy san’atning boshqa sohalarida ham shuhrat 
qozonganlar.
Xalq og‘zaki ijodiyoti va adabiyot. 
Mesopotamiyada xalq 
og'zaki ijodiyoti-m aqollar, matallar, qo‘shiqlar, dostonlar, afsona- 
larning paydo b o iish i uzoq o'tm ishga borib taqaladi. Bu borada 
mesopotamiyaliklar katta yutuqlarga erishgan. Ammo Mesopota­
miyada ilk yozma adabiyot asarlari m.av. IV mingyilliklarga borib 
taqaladi. Shuni ta’kidlash kerakki Mesopotamiya adabiyoti xalq 
ogVaki ijodiyoti bilan chambarchas b o g iiq b o ig an .
“Dunyoning yaratilishi haqida m if ’, “ Adapa haqidagi doston’’, 
“Etana haqidagi doston”, “Agushaya haqidagi doston’ia r mesopo­
tamiyaliklar adabiyotining eng nodir namunalari hisoblanadi.
“Agushaya haqidagi doston” Ishtar va Saltu o'rtasidagi kurash- 
ga bagishlangan. “Gilgamish haqidagi doston”da esa Gilgamish 
va Enkidularning sarguzashtlari, qahramonliklari va do'stliklari 
haqida hikoya qilinadi.
“Jafokash avliyo haqida doston”da bechora bir avliyoning 
boshidan kechirgan o g i r kechmishi haqida so 'z boradi.
Mesopotamiya adabiyotining yana bir nodir asari bu “X o'jayin- 
ning qul bilan suhbati dostoni"’dir. Dostonda xo'jaligining o 'z quli 
bilan hayot, mehnat va o iim haqidagi m unozaralari to 'g iis id a fikr 
yuritiladi. Shunday qilib, qadimgi mesopotamiyaliklar xalq og'zaki 
ijodiyoti va yozma adabiyotda katta yutuqlaga erishgan.
M esopotamiyaliklarning boy adabiy merosi sharq va jahon 
xalqlari adabiyotiga ijobiy ta ’sir ko'rsatgan.
162

---