2-§. Ilk Hind sivilizatsiyasi (m. av. XXIII - XVIII asrlar)
Ilk Hind sivilizatsiyasi vujudga kelishining shart-sharoit-
lari.
Yuqorida ta ’kidlab o'tilganidek Janubiy O siyoning qulay ta
biiy geografik m uhiti u yerda ibtidoiy jam o at tuzum ining ham ma
bosqichlaiida odam lar yashashi uchun im kon bergan. K eyingi 100
yil m obaynida olib borilgan arxeologik va antropologik tadqiqot-
lar natijasida hududdan ju d a k o 'p ibtidoiy odam lar yashagan, ilk.
o 'rta, so'ng gi tosh asri, shuningdek m ezolit. neolit, eneolit va jez
davriga m ansub yodgorliklar m ajm uasi topib o'rganildi. M ezolit
davri yodgorliklari m. av. X II-V II m ingyilliklarni qam rab oladi.
Mezoliit davriga kelib H indistonda toshdan m ikrolit qurollar
yasash ancha takom illashib, toshning har xil navlaridan sigment.
trapetsiya, kesgich, sanchgich qurollar yasash boshlanadi. Shu
ningdek, vog 'och dan, suyakdan nayza uchlari bigizlar yasaladi.
Toshdan yasalgan parrakchalar vog"och dastalarga biturn - qatron
bilan yopishtirilib m ustahkam langan yoki hayvonlarning achchiq
ichaklari va terilaridan tayyorlangan qayish bilan bog'langan. Bu
qurollardan m ezolit davri kishilari buyum larni kesish. go'shtni
nim talarga ajratish, boshoqli o'sim liklarning boshoqlarini o 'rish
m aqsadlarida pichoq va o ‘roq sifatida keng foydalanganlar. Undan
tashqari H indistonda yashagan m ezolit davri kishilari bigiz, igna.
so"zan, tosh sandonlar, ushatgich. nayza, nayza uchJari va boshqa
270
qurollar ham yasaganlar. H indistonda tarqalgan m ezolit davri ma-
konlarining m adaniy qatlam laridan toshdan yasalgan karnon o ‘qla-
i ining uchlari ham topilgan. M adaniy qatlam lardan topilgan kam on
o'qining uchlariga qarab xulosa qilinsa, u davr kishilari o'zlarining
ov va x o 'jalik hayotlarida o'q -y o y d an keng foydalanganliklarini
bildiradi.
Tadqiqotchilarning fikrlariga k o ’ra. m ezolit davrining eng katta
kashfiyot v ayu tu q larid an b ir i- k a m o n va o 'q n in g k ash f etilishi edi.
Kamon va o ‘q - inson k ash f etgan eng dastlabki m urakkab m osla-
ina b o ‘lib, u insoniyatning uzoq davom etgan m ehnat tajribasi va
/.akovatining natijasi edi. M ashhur etnograf L.G.M organ o 'z vaqti-
da kam on va uning o 'q ig a yuksak baho bergan edi. C hunki bu qurol
ii/oqqa otilishi jih atidan o 'sh a davrdagi boshqa qurollardan ustun
lurar edi.
Yoy, tanob va o 'q ju d a ham m urakkab quroldirki, bu asbobning
ixtiro qilinishi uchun uzoq vaqt tajriba to 'p lan g an b o'lishi, aqliy
layoqat k o ‘roq rivojlangan b o iis h i va binobarin, ayni zam onda
boshqa bir k o 'p ixtirolar bilan ham tanishilgan b o iis h i kerak. 0 ‘q
- yoyning k ash f etilishi m unosabati bilan daraxt shoxida o ‘tirgan,
uchib ketayotgan qush va yurib ketayotgan yoki bir jo y d a turgan
hayvonga o lq uzish va o i j a qilib olish m um kin va oson b o ig a n .
M ezolit davridan keyin kelgan neolit davri ilk chorvachilik,
/.iroatchilik, to ‘qim achilik, kulolchilik, qayiqsozlik kabi qator
kashfivotlari bilan. shuningdek, oddiy m e in o rc h ilik bilan ilk hind
sivilizatsiyasiga poydevor toshini q o 'y ib bergan. Shu bois m ashhur
ingliz arxeologi G ordon Chayld tosh asrining so iig g i bosqichiga
baho berib uni bekorga “neolit inqilobi’" deb atamagan.
Shuni yana bir bor ta ’kidlash joizki, neolit davridan keyin k el
gan bronza davri kashfivotlari “Ilk H ind sivilizatsiyasi”ning rivoji-
ga o ‘zining ijobiy ta'sirini ko'rsatadi. Chunki bu davrda sug'orm a
ziroatchilik, chorvachilik, hunarm andchilik va savdo-sotiq ham m a
o 'tg a n davrlarga nisbatan o 'zining yuqori p o g 'o nasiga k o ia rild i.
Shuningdek, bu davr ishlab chiqarishning rivoj lanishi m uno
sabati bilan ortiqcha m ahsulot yetishtirib, odam lar orasida xususiy
271
tengsizlik, tabaqalanish va ilk davlatlarning paydo b o iis h i uchun
zam in hozirladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |