‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

6-§. Misr giksoslar hukmronligi ostida
(m. av. XVIII - XVI asrlar)
Giksoslar haqida umumiy ma'luinot. 
Q adim zainonlarda 
A rabistonning shim oli-g'arbiv qism idagi dashtlarda sem it-xam it va 
xurrit naslidan b o ’lgan ko'chm anchi giksos qabilalari yashar edilar. 
U lar turli u m g ‘ va qabilalar birlashm asidan tashkil topgan bo’lib. 
asosan dashtlarda yashab. q o ’y, echki, qorainol va yilqichilik bilan 
shug‘ullangan. “Giksos"’ so 'z i aslida m isrcha b o 'lib , “хека xasut” 
degan so ‘zdan kelib chiqqan. Bu so ‘z “c h o ‘ponlarning hokira- 
lari”, “c h o i m am lakatining hukm ronlari” degan m a ’noni bildirar 
ekan. G iksoslar k o ‘chm anchi chorvador qabilalar b o ’lib, x o ’jalik 
va m adaniyat darajasi jih atidan m isrlik yoki m esopotam iyaliklarga 
qaraganda ancha qoloq bo'lishgan. M. av. X IX asrda A rabiston-
52

---

ning sh im o ii-g'arb id a giksoslarning harbiy ittifoqi tashkil topadi. 
U lar Sinay yarim oroli, Falastin va Suriya dashtining katta qismini 
bosib oladi. M egiddo va Kadesh shaharlarini ham o 'zlarig a itoat 
ettiradilar.
Giksoslarning Misrga bostirib kirishi. 
M.av. 
XVIII 
asr o 'rta- 
tariga kelib M isr podsholigi zaiflashib, bir nechta m ayda nom larga 
b o 'lin ib ketadi. M isrning zaiflashib ketganligidan foydalanib gik- 
sostar ham Quyi M isr yerlariga kirib keladi. U lar dastlab m ayda 
podsholarga xizm atga kirib, xizm atlari evaziga yer-m ulklar oladilar 
va katta-katta viloyatlarni boshqara boshlaydilar. D astlab giksoslar 
m am lakatga tinchlik bilan kirib kelib joylashgan. K eyinchalik esa 
Quyi M isrni butunlay bosib olganlar. U lar Quyi M isrda o'rn ash ib
olganlaridan keyin. N il daryosi tarm og'ining sharqiy qism ida Ava- 
ris shahrini barpo etib, uni poytaxtga aylantirganlar. U lar shu sha- 
hardan turib m am lakatni boshqarishgan. G iksoslar M isrga kirib 
kelar ekanlar m isrliklar m adaniyati va x o 'jalig id a erishgan yu- 
tuqlaridan foydalanganlar.
G iksoslar m isrliklardan k o 'p narsalarni o'rgangan. Ayni payt­
da ular M isrga otliq q o 'sh in va ot q o 'shilg an ikki g'ildirakli jang
aravalarini ham olib kelgan. G iksoslar kelgunicha m isrliklar otni 
ham, ot q o'sh ilg an jang aravalarini ham bilm as edilar. G iksoslarn­
ing kirib kelishi m unosabati bilan M isrda yilqichilikka katta e'tib o r 
berilgan. M isr yaylovlarida uyur-uyur yilqilar, qulunlar boqilib, 
parvarish qilingan. K eyinchalik esa m isrliklar giksoslarning ot 
q o 'sh ilg an jang aravalarini ham o'zlashtirganlar. G iksoslar M isr­
da m. av. 1710-yildan to 1584-yilgacha qariyb 130-yil hukm ron­
lik qilgan. Shu yillar davom ida 15-1 6 -su lo lag a m ansub podsholar 
giksoslardan edi. G iksos podsholari Avarisdan turib m am lakatni 
boshqargan. Am m o M isr janubidagi Fiva nomi o 'z m ustaqilligini 
saqlab qolgan. G iksos podshosi Xian davrida podsholik kuchayadi. 
Shu davrda Falastinning katta qismi, K rit oroli va boshqa jo y lar 
giksoslarga itoat etib boj to 'la r edi.
X ian davrida M isrda dehqonchilik, hunarm andchilik, chor­
vachilik sezilarli darajada rivojlanadi. Bu davrda savdo-sotiq an­
cha ravnaq topadi. M isr savdogarlari K rit oroli. Suriya, F alastin,
53

---

O 'rta y e r dengizining sharqiy sohilidagi shahar-davlatlar bilan 
q iz g 'in savdo ishlarini olib boradilar. X ian vafotidan so 'n g g ik ­
soslar davlati zaiflasha boshlaydi va tush k u n lik ka yuz tutadi.