‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

“Xan hokimi” - “Xan vani” 
deb e'lon qiladilar. 
Qattiq janglar natijasida har ikki tomondan ham ko‘p odam o'lgan
312

---

yarador bo ig an . Sin Shi Xuandining o ’g i i qo'zg'olonchilar qo'li- 
ga asir tushib, o'ldirilgan. Shu davr ichida Xan saltanatini egallash 
uchun Lvu Ban bilan Syan Yuy o'tlasida qonli janglar boshlanadi. 
Nihoyat, m. av. 202-yil yanvarda Gaysya yonidagi jangda Lyu Ban 
qo'shinlari Syan Yuy qo'shinlari ustidan g/alaba qozonadi. Shu bi­
lan Xitoyda Sin podsholigi tugatilib, Xan saltanati o'rnadladi.
Xan podsholigining kuchayishi. 
Lyu Ban Xan taxtiga o'tir- 
gach. o'zini Gao-Szu deb atashlarini buyuradi. U o‘z boshqaruvi- 
ning dastlabki yillarida xalqqa k o 'p yengilliklar beradi. Keyincha- 
lik esa u Sinlarning boshqaruv tizimidan foydalanadi. U Xanga 
itoat etmagan podsholiklar bilan qattiq kurash olib boradi. Shuni 
ta'kidlash kerakki, Xan podsholigi o ‘z boshidan Katta Xan sulo- 
lasi (m. av. 206, milodiy 25-yillar) va Kichik Xan sulolasi davrini 
kechirgan.
Xan podshosi Szin-di davrida yetti hokimlikning birlashgan 
200 minglik qo'shini saltanat poytaxti Sanyanga hujum boshlaydi. 
Ammo „Yetti hokim qo‘zg‘oloni” poytaxt ostonalarida tor-mor eti- 
ladi. ‘'Yetti h o k in i’lar amaldorlarini ishdan olib, mustaqil qo'shin 
tutishdan mahrum etadi. “Buyuk ipak y o ii"n in g markaziy qismi 
O 'rta Osiyodan o'tgan edi. Bu yo'l O 'rta Osiyo xalqlarining ja- 
hon xalqlari bilan madaniy va iqtisodiy aloqalari tarixida alohida 
ahamiyat kasb etgan.
Xan podsholigining istilochilik yurishlari. 
Xan podsholigi 
tashkil topib, o‘zini tiklab olgach, podsholar qo'shni mamlakatlarni 
istilo qilishga kirishganlar. M.av. 200-yilda Lyu Ban-Gao-Szu o 'z
qo'shinlari bilan xunnlar ustiga bostirib borgan. Uining qo'shin­
lari xunnlardan m ag‘lubiyatga uchragan. Gao-Szuning o ‘zi asirga 
tushib, asirlikdan m o'jiza tufayli qochib qutulgan. Xan saltanati- 
ning eng kuchaygan davri U-Di podsholik qilgan m.av. 140-87-yil- 
lardir. Bu davr Xitoy tarixida “Oltin asr” nomi bilan mashhur. U-Di 
davrida mahalliy aslzodalarning huquqlari biroz cheklanib, salta­
nat amaldorlari ustidan nazorat kuchaytirilgan. Xunnlarga qarshi 
kurashda o ‘ziga ittifoqchilar topish uchun Xan podshosi U-Di 
m. av. 138-vili Chjan Syan boshliq o ‘z elchilarini O rta Osiyo 
va Hindistonga yuborgan. Chjan Syan m. av. 138-125-yillarda
313

---

Qang‘, Yuechji, Kushon, Dovon va Baqtriya hukmdorlari huzurida 
bo'lgan. U bu davlat rahbarlarini Xitoy bilan ittifoq bo'lib xun- 
nlarga qarshi kurashga ko'ndira olmagan. Ammo u O 'rta Osiyo 
va Hindiston xalqlari haqida juda k o 'p m a'lum ot to'plab kelgan. 
Shu davrdan boshlab Xitoyning O 'rta Osiyo bilan aloqasi kucha- 
yib,