Yusupova nargiza shakirovna jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi

Takror - seriyali urinishlar usuli
maksimal urinishlar usulidan shu jihati 
bilan farqlanadiki, bunda o‟sishni ta‟daqlaydigan asosiy mashg‟ulot omili bo‟lib 
oqilona va submaksimal og‟irliklar bilan ishlash chegaraviy davomiyligi xizmat 
qiladi. Usul yondashuv va takrorlashlar hajdaqing ko‟pligi va ular orasida 
tanaffuslar yo‟qligi bilan ajralib turadi. Mashqlarda barcha harakat amallari sust 
sur‟atda, takrorlashlar orasida mushaklarni bo‟shashtirmasdan bajarilishi kerak. 
Seriyalar ma‟lum miqdorda takrorlanuvchi bir necha yondashulardan iborat. 
Takror-seriyali urinish usuli quyidagi maqsadlarda qo‟llaniladi: 
♦ mushaklar hajmini maromida rivojlantirish uchun; 

---

135 
♦ mushaklar hajmini keskin ko‟paytirish uchun; 
♦ insonning kuchini oshirish uchun. 
Mushaklar hajmini maromida rivojlantirish maqsadida takror-seriyali usulni 
qo‟llashning bir necha yo‟llari mavjud. 
1-yo‟l.
Maksimal og‟irlikning 70-80% qo‟llaniladi: bir yondashishda 
mashqlar 5-6 marta takrorlanadi. Bir seriya 2-3 yonda-shuvni o‟z ichiga oladi. 
Yondashuvlar orasida faol hordiq 4-5 daq., seriyalar orasida -6-8 daq. 
mashg‟ulotlar 2-4 seriyadan iborat. 
2-yo‟l.
Uch xil turli yondashuvlardan iborat seriya baja-riladi: 1) og‟irlik 
maksimaldan 80%, yondashuvda mashqni 10 marta takrorlashga intilish kerak; 2) 
og‟irlik 90% - 5 marta; 3) 92-95% - 2 marta 3-4 daq tanaffuslar bilan. 
3-yo‟l.
To‟rt xil turli yondashuvlar orasida 5-6 daq. tanaffus bilan bajariladi: 
1) vazn 70% - 12 marta takrorlanadi; 2) vazn 80% - 10 marta; 3) vazn 85% - 7 
marta; 4) 90% - 5 marta. Mashg‟ulotda 8-10 daq. tanaffus bilan 21 seriya 
bajariladi. 
4-yo‟l.
Mushaklarning statik va dinamik ish tartibi uyg‟unlashuvi ko‟zda 
tutiladi. Bunda 75-80% vazn bilan yon beruvchi harakat amallari bajariladi; quyi 
holatda 2-3 s. tanaffus qilinadi. So‟ng maksimal tezlikda engib o‟tuvchi amal 
bajariladi. Yondashuvda mashq 2-3 marta takrorlanadi. 2-3 takrorlanishli 2 seriyani 
bajarish maqsadga muvofiq. Yondashuvlar orasida tanaffus 4-5 daq., seriyalar 
orasida 6-8 daq. 
5-yo‟l. 
Bundan oldingi yo‟ldagi kabi mushaklarning statodi-namik tartibda 
ishlashi nazarda tutiladi. Vazn 70-80%. Mashqning birinchi qismida 40-60% vazn 
bilan bir tekis izometrik uri-nishni bajarish lozim, so‟ng tez engib o‟tuvchi 
harakatga o‟tish kerak. Bir yondashuvda qisqa tanaffuslar bilan 5-6 takrorlashni 
bajarish tavsiya qilinadi; mashg‟ulotda 3-5 yondashuv, orliqda 4-5 daq. tanaf-fus 
bilan. 
Ko‟rsatilgan tartib va talablar asosida bajarilgan takror - seriyali usul 
yordamida mushak hajdaqing keskin o‟sishi past tez-likda namoyon bo‟ladigan 
maksimal kuchning rivojlanishiga zadaq yaratadi. Mazkur usul boshlang‟ich kuch 

---

136 
tayyorgarligida juda samarali bo‟ladi. 
Mushaklar hajdaqi oshirish uchun takror - seriyali usul bilan bajariladigan 
mashqlarning bir necha turli texnologik yo‟llari mavjud. 
1-yo‟l.
Vazn 75-80%. 10-12 takrorlashda harakatlarni sekin, qattiq 
charchash alomatlari paydo bo‟lgunga qadar bajariladi. Jami 2-4 yondashuv, 
oraliqlarda 2 daq.gacha faol hordiq bilan baja-riladi. Bir mashg‟ulotda 2-3 guruh 
mushaklarga ta‟sir qiladigan mashqlarni tanlash maqsadga muvofiq.