Yuristning nutq

1 0 ‘sha asar, o ‘shabet.
114

---

Yusuf Xos Hojib ilm-ma’rifatlni saodat kaliti deb biladi. 
Shu sabab, har bir qadriyatning ildizini ilmdan qidiradi. Va 
o‘quvchini qoniqtira oladigan javoblami topib, o‘rinli qo‘llay 
oladi. Bu — asarda didaktik 
usulda berilgan.
Ayni paytda bu 
qomusiy manbadagi til va nutq odobi haqidagi fikrlar hamon 
dolzarbligini saqlab kelmoqda. Asaming yettinchi bobi «Til 
ardami» («Til odobi») deb nomlanadi. Mazkur bobda tilning 
ahamiyati, mazmunli nutq va til odobi haqida ibratli fikr 
yuritilgan. Muallif:
Uquv-u bilimga tilmochdir bu til1,
Kishiga yorug‘Uk shu tildan-a, bil,
deb g‘oyat o‘rinli nasihat qiladi.
Yoki
Bu tildan qadr ham topar qut kishi,
N oo‘rin esa-chi yorilar boshi,-deb yozadi.
Ya’ni, inson tili tufayli baxt-saodatga erishadi, qadr topadi. 
Aksincha, tilga e’tiborsizlik, noo'rin so‘zlash «boshni yoradi», 
insonni obro‘sizlantiradi.
«Qutadg‘u bilig» asarida quyma fikrlar, xalq maqoli, 
aforizmga yaqin misollar ko‘plab uchraydi:
Oshiq so ‘zda aslo bo ‘larmi foyda
Ziyondan bo ‘lak yo ‘q so ‘z ortiq joyda.
Oshiq so ‘zlama hech, juda so ‘zla oz,
Tuman so ‘z tugunin bu bir so ‘zda yoz.
Kumush qolsa meros agar-chi senga,
Uni tutmagin sen bu so ‘zga teng-a.
Kumush ishga tushsa olqinar (tugaydi), tugar,
So ‘zim ishga tushsa, kumushlar tugar.
Mutafakkir adib e’tiroficha, ezgu so‘zli kishi mangu 
yashaydi. Uning nomini ezgu so‘zi tarix sahifalarida asrdan
1 Qolgan o ‘rinIardagi misollar ham yuqoridagi manbadan olindi.
115

---

asrga olib o‘tadi. Shuning uchun tilga, so£zga hushyorlikka 
chorlaydi u: