Yuristning nutq

Yana bir hikmat bor: Hazrati Odam
Bilim, aql-u idrok, sabab muhtaram.
Bilimni buyuk bil, uquvni ulug‘
Shu ikkov ulug‘lar kishini to ‘liql ,-
deb yozganida mutlaq haq edi.
«Qutadg‘u bilig» asarida muallif ilg'or ma’naviy-ma’rifiy, 
axloqiy-ta’limiy, huquqiy qarashlarni ilgari suradi. Bu 
umuminsoniy qadriyatlar, mamlakatda qonun ustuvorligi va 
adolat tamoyillari bilan bevosita uyg‘unligini qayd etishi joiz.
Yusuf Xos Hojib insonni ulug‘laydi. Inson bilmaydigan 
narsa bo‘lmaydi. Har bir narsani bilish, uning tub mohiyatiga 
yetish, insonning qo‘lidan keladi, deb aytadi.
Xalq, millat mavqei davlat boshqaruv tizimiga qarab
1 Yusuf Xos Hojib. Qutadg'u bilig. T.: Yulduzcha, 1990, 11-bet.
113

---

belgilanadi. Chunki davlat boshlig‘i, mamlakat boshqaruv 
tizimi ijtimoiy hayotga, kishilar ma’naviy, axloqiy tumiush 
tarziga ta’sir ko‘rsatishi tabiiy. Farovon, osoyishta turmushning 
asosini adolatli boshqaruv tizimi tashkil qiladi.
Shunday ekan, yurt tinchligi xalq farovonligi har bir 
davlatning bosh maqsadidir. Farovon turmush tinch hayotga 
qonun ustuvorligi asosida erishiladi. Qonunga bo‘ysunish, 
adolatli tuzumni mamlakatda joriy etish qadimdan barcha 
mamlakatlar uchun bosh muammo hisoblangan. Chunki 
mamlakat ijtimoiy hayotida fuqaro qonunga birday itoat qilmas 
ekan, bu shunchaki so‘zlar yig'indisi bo‘lib qolishi tabiiy. 
Demak, hamma zamonlarda adolatli qonun ustuvorligiga 
erishish, qonun himoyachilariga ehtiyoj sezilib turgan.
Bundan salkam ming yil muqaddam yaratilgan «Qutadg'u 
bilig» asarida ham adolatli shoh va davlat boshqaruv tizimida 
birkmchi vosita hisoblangan qonun ustuvorligi bosh masala sifatida 
yoritilishi bejiz emas. Buning uchun shaxs bilimli bo'lishi va har 
doim ilm o‘rganishga intilishi lozim.”Qutadg‘u bilig”da 
ta’kidlanishicha, el rahnamolari bilimli bo‘lsalaigina adolatli ish 
yuritadilar. Mamlakat tinchligi, xalq farovonligini ta’minlaydi. 
“Bilig birla baglar budun boshladi». «0‘qush birla el-kun ishin 
ishladi». Bilim bilan beklar xalqqa boshehilik qiladi, zakovat 
bilan el-yurt ishlarini yuritadi. Yusuf Hos Hojib shu bois, «Hazrati 
odam — bilim, aql-u idrok sabab muhtaram, bilimni buyuk bil, 
uquvni ulug‘, shu ikkov ulug‘lar kishini to‘liq»‘, — deb yozadi.
«Qutadg‘u bilig» asaridagi ilg‘or ma’rifiy, axloqiy, ta’limiy, 
siyosiy-huquqiy qarashlar, fikr-mulohazalar hozirgi vaqtda 
ham o‘z qadr-qiymatini saqlab, umuminsoniy qadriyatlar 
qatoridan o‘rin olib kelmoqda. Buning sababini asar 
mundarijasi — boshqaruv tizimini qat’iy tartib asosida olib 
borish, adolatli qonun ustuvorligini ta’minlash, turli ijtimoiy 
tabaqalar burch va faoliyatini bilish, ilm-ma’rifatl, odob- 
axloq masalalari talqini tashkil etishidadir.