|
Fuqarolikka ega bo‘lish huquqi.
Fuqarolikka ega bo‘lish huquqi, har bir
shaxsning, shuningd k, bolaning o‘zi yashab turgan davlati bilan huquq va
majburiyatlar asosida huquqiy munosabatini bildiradi.
Bolaning fuqarolikka ega bo‘lish huquqi uni olish va saqlab qolish
O‘zb kiston R spublikasi Konstitutsiyasi va “Fuqarolik to‘risida”gi qonun bilan
tartibgasolinadi. O‘zb kiston R spublikasi fuqaroligi unga qanday asoslarda ega
bo‘lganlikdan qat’i nazar hamma uchun t ngdir.
Tug‘ilgan paytida ota-onasi O‘zb kiston R spublikasi fuqarosi bo‘lgan bola,
O‘zb kiston R spublikasi hududida yoxud O‘zb kiston R spublikasidan tashqarida
tug‘ilgan bo‘lishidan qat’i nazar, O‘zb kiston R spublikasi fuqarosi hisoblanadi.
Ota-onasining fuqaroligi har xil bo‘lib, ulardan biri bola tug‘ilgan paytida
O‘zb kiston R spublikasi fuqarosi bo‘lgan quyidagi hollarda bola O‘zb kiston
spublikasining fuqarosi hisoblanadi:
1) agar u O‘zb kiston R spublikasi hududida tug‘ilgan bo‘lsa;
2) agar u O‘zb kiston R spublikasi hududidan tashqarida tug‘ilgan bo‘lsayu,
ota-onasi yoki ularning biri shu vaqtda O‘zb kiston R spublikasida doimiy
istiqomat joyiga ega bo‘lsa.
Ota-onasining fuqaroligi har xil bo‘lib, ulardan biri bola tug‘ilgan paytda
O‘zb kiston R spublikasining fuqarosi bo‘lgan bo‘lsa, agar bu vaqtda ota-ona
220
O‘zb kistondan tashqarida doimiy istiqomat joyiga ega bo‘lgan bo‘lsalar,
O‘zb kiston R spublikasidan tashqarida tug‘ilgan bolaning fuqaroligi ota-onaning
yozma tarzda ifodalangan k lishuvi bilan b lgilanadi.
Ota-onasidan biri bola tug‘ilgan paytda O‘zb kiston R spublikasi fuqarosi
bo‘lgan, boshqasi esa fuqaroligi yo‘q shaxs bo‘lgan yoxud noma’lum bo‘lgan
taqdirda, bola qayerda tug‘ilgan bo‘lishidan qat’i nazar u O‘zb kiston R spublikasi
fuqarosi hisoblanadi.
Fuqaroligi bo‘lmagan, O‘zb kiston R spublikasida doimiy istiqomat joyiga
ega bo‘lgan shaxslarning O‘zb kiston R spublikasi hududida tug‘ilgan bolasi
O‘zb kiston R spublikasi fuqarosi hisoblanadi.
Ota-onasi noma’lum bo‘lgan va O‘zb kiston hududida yashayotgan bola
O‘zb kiston R spublikasi fuqarosi hisoblanadi.
Ota-onalarining fuqaroligi o‘zgarganligi natijasida ularning har ikkalasi
O‘zb kiston R spublikasi fuqaroligiga o‘tganida yoki har ikkalasi O‘zb kiston
spublikasi fuqaroligidan chiqqanida, o‘z navbatida ularning 14 yoshga
to‘lmagan bolalarining fuqaroligi ham o‘zgaradi.
Agar bolaning ota-onasidan biri ma’lum bo‘lsa, ana shu ota yoki onaning
fuqaroligi o‘zgarganida 14 yoshga to‘lmagan bolaning fuqaroligi ham t gishli
suratda o‘zgaradi.
O‘zb kiston R spublikasi hududida yashovchi bolaning ota-onasi yoki yolg‘iz
otasi, yo bo‘lmasa onasi O‘zb kiston R spublikasi fuqaroligidan chiqsalar va ayni
vaqtda ular O‘zb kiston R spublikasi fuqarolari vasiylikka yoki homiylikka olgan
bolaning tarbiyasida ishtirok etmasalar, ota-ona, vasiy yoki homiyning iltimosiga
ko‘ra bola O‘zb kiston R spublikasi fuqaroligini saqlab qoladi.
Agar ota-onasidan biri O‘zb kiston R spublikasi fuqarosiga aylansa, boshqasi
esa ch t el fuqarosi bo‘lib qolav rsa, O‘zb kiston R spublikasi fuqaroligini
olayotgan ota yoki onaning iltimosnomasiga ko‘ra bola O‘zb kiston R spublikasi
fuqaroligini olishi mumkin.
221
Agar ota-onasidan biri O‘zb kiston R spublikasi fuqarosiga aylansa, boshqasi
esa fuqaroligi bo‘lmagan shaxs bo‘lib qolav rsa, O‘zb kiston R spublikasi
hududida yashovchi bola O‘zb kiston R spublikasi fuqarosiga aylanadi.
Agar ota-onasidan biri O‘zb kiston R spublikasi fuqarosiga aylansa, boshqasi
esa fuqaroligi bo‘lmagan shaxs bo‘lib qolav rsa, O‘zb kiston R spublikasidan
tashqarida yashovchi bola O‘zb kiston R spublikasi fuqaroligini olayotgan ota
yoki onaning iltimosnomasiga ko‘ra O‘zb kiston R spublikasi fuqaroligini olishi
mumkin.
Ch t el fuqarosi yoxud fuqaroligi bo‘lmagan shaxs bo‘lib, O‘zb kiston
spublikasi fuqarolari tomonidan farzandlikka olinayotgan bola O‘zb kiston
spublikasi fuqarosiga aylanadi.
Ch t el fuqarosi bo‘lib, biri O‘zb kiston R spublikasi fuqarosi bo‘lgan,
boshqasi esa fuqaroligi bo‘lmagan shaxs bo‘lgan er-xotin tomonidan farzandlikka
olinayotgan bola O‘zb kiston R spublikasi fuqarosiga aylanadi.
Fuqaroligi bo‘lmagan, biri O‘zb kiston R spublikasi fuqarosi bo‘lgan er-xotin
tomonidan farzandlikka olinayotgan bola O‘zb kiston R spublikasi fuqarosiga
aylanadi.
Ch t el fuqarosi bo‘lib, biri O‘zb kiston R spublikasi fuqarosi bo‘lgan,
boshqasi ch t el fuqarosi bo‘lgan er-xotin tomonidan farzandlikka olinayotgan bola
farzandlikka oluvchilarning k lishuviga ko‘ra O‘zb kiston R spublikasi fuqarosiga
aylanadi.
Ota-onalarining fuqaroligi o‘zgargan taqdirda, shuningd k bolalar
farzandlikka olingan taqdirda 14 yoshdan 18 yoshgacha bo‘lgan bolalarning
fuqaroligi “Fuqarolik to‘risida”gi qonunning 34-moddasida ko‘zda tutilgan tartibda
faqat bolalarning roziligi bilan o‘zgartirilishi mumkin.
222
Shaxsiy hayot daxlsizligi – shaxsning tug‘ilishi bilan vujudga k ladigan va
ch kimning aralashishiga yo‘l qo‘yilmaydigan insonning hayotiy turmksh
tarzidir
160
.
“Bolalar huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi qonunning 10-moddasida
o‘z aksini topgan kat goriyadagi huquq va erkinliklar Bola huquqlari to‘g‘risidagi
Konv nsiyaning 16-, 19-, 34-, 35-, 37-moddalarida ko‘zda tutilgan qator
huquqlarga t gishlidir.
Mazkur kat goriyadagi huquqlar BMTning Bola huquqlari to‘g‘risidagi
konv nsiyasida aks etilgan bir qator huquqlarni, jumladan,16-moddada ko‘zda
tutilgan shaxsiy hayotga bo‘lgan huquqi, 37 (v) – moddada ko‘zda tutilgan
g‘ayriqonuniy ravishda yoki o‘zboshimchalik bilan ozodlikdan mahrum
etilmaslikka bo‘lgan huquqi, 19-, 34-, 35- va 37 (a) - moddalarida ko‘zda tutilgan
jismoniy, ruhiy va ma’naviy zo‘ravonlikdan, qiynoqlardan va ekspluatatsiyaning
barcha turlaridan himoya qilinishga bo‘lgan huquqini o‘zida aks etadi.
Konv nsiyaning 16-moddasi quyidagi andozani b lgilaydi: birorta bola
uning shaxsiy hayot, uy-joy daxlsizligi yoki pochta jo‘natmalari sir tutilishiga
bo‘lgan huquqi amalga oshirilishiga o‘zboshimchalik bilan yoki qonunga zid
160
O‘zb kiston R spublikasi Konstitutsiyasiga sharh. Mualliflar jamoasi. –T.: O’zbekiston, 2013. -B.147
Do'stlaringiz bilan baham: | 
