Yuristlar malakasini oshirish markazi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti

BOLANING ERKINLIK VA ShAXSIY DAXLSIZLIK HUQUQI

KAFOLATLARI

Har bir bola erkinlik, shaxsiy daxlsizlik, turar joyi daxlsizligi va xat-

xabarlarini sir tutish huquqiga ega.

Har bir bola o‘z sha’ni va qadr-qimmatiga qilingan tajovuzlardan, shaxsiy

hayotiga g‘ayri qonuniy aralashuvlardan himoyalanish huquqiga ega.

Bola qonunga asoslanmagan holda ushlab turilishi, hibsga olinishi, qamoqqa

olinishi mumkin emas.

Davlat bolaning shaxsi, turar joyi daxlsizligini, xat-xabarlari sir tutilishini

ta’minlaydi hamda bolani ekspluatasiyaning barcha shakllaridan, shu jumladan

jismoniy, ruhiy va jinsiy zo‘ravonlikdan, qiynoqqa solishlardan yoki shafqatsiz,

qo‘pol yoxud inson qadr-qimmatini kamsituvchi boshqa shakldagi muomaladan,

shahvoniy shilqimliklardan, jinoiy faoliyatga, fohishalik bilan shug‘ullanishga jalb

etilishdan himoya qilishni amalga oshiradi

.

---

223

ravishda aralashish yohud uning sha’ni va obro‘siga g‘ayriqonuniy tajovuz qilish

oby kti bo‘lishi mumkin emas.

Ushbu modda bola o‘zboshimchalik bilan yoki qonunga xilof ravishda

aralashish oby kti bo‘lmaslikka hamda ana shunday aralashish yoki

tajovuzlardan himoyalanish huquqini e’tirof etadi. Bu huquq aniq b lgilangan

hollarda va bu yerda bayen etilgan alohida vaziyatlarda qonun bilan aralashishi

ruxsat etilgan vakolatli organlarning har qanday aralashuvidan bolaning

himoyalanishini ta’minlashni nazarda tutadi. Bola davolanishga

joylashtirilganda, uni parvarishlash uchun va himoya qilish uchun topshirilganda

g‘ayriqonuniy va o‘zboshimchalik bilan aralashuvga yo‘l qo‘yilmaydi va bu

talab bola bilan aloqada bo‘lgan, shaxslar tomonidan, jumladan ana shunday

muassasalar hodimlari tomonidan ham bajarilishi shart. Bu talab buzilgan

hollarda bola uchun salbiy oqibatlar k lib chiqarmaydigan shikoyatlarni ko‘rib

chiqish pros durasi ko‘zda tutilgan bo‘lishi k rak.

Konv nsiyaning 19-moddasiga binoan,

1.Ishtirokchi-davlatlar bolani jismoniy va ruhiy zo‘ravonlikning,

hakoratlash va suist ’molliklar, g‘amxo‘rlik ko‘rsatmaslik yoki b parvolik bilan

muomalada bo‘lish, qo‘pol muomala qilish yoki ota-ona, qonuniy vasiylar yoki

bola haqida g‘amxo‘rlik qiluvchi har qanday boshqa shaxs tomonidan

ekspluatatsiya qilish, jumladan, shahvoniy suiist ’molliklar sodir etishning har

qanday shakllaridan himoyalash maqsadida jamiki zarur qonuniy, ma’muriy,

ijtimoiy va ma’rifiy chora-tadbirlarni ko‘radilar.

2. Bunday himoya choralari, zarurat tug‘ilgan taqdirda, bola va uning

haqida hamxo‘rlik ko‘rsatayetgan shaxslarni lozim darajada qo‘llab quvvatlash

maqsadidagi ijtimoiy dasturlar ishlab chiqish uchun samarali tartib-rusumlarni .

shuningd k, bola bilan yuqorida ko‘rsatilgan tarzda shafqatsizlarcha muomala

qilish hollari munosabati bilan ogohlantirish, aniqlash, xabar b rish, qarab

chiqish., t rgov olib borish, davolash hamda shundan k yingi choralarni ko‘rish

zarurati tug‘ilgan taqdirda sud ishini qo‘zg‘atish uchun chora tadbirlarni ham o‘z

---

224

ichiga oladi.

Konv nsiyaning 34-moddasida boladan shahvoniy maqsadlarda

foydalanish va shahvoniy buzishning barcha shakllaridan, jumladan bolani har

qanday g‘ayriqonuniy ravishdagi shahvoniy faoliyatga tortish va majburlash,

bolalardan fohishabozlik yoki g‘ayriqonuniy ravishdagi barcha shahvoniy

maqsadlarda foydalanish, bolalardan pornografiya va pornografiya mat riallarni

tayyorlash maqsadida foydalanishdan himoya qilish bo‘yicha davlatning

majburiyatlari b lgilangan

Konv nsiyaning 37-moddasida ko‘rsatilishicha, ishtirokchi davlatlar

quyidagilari ta’minlaydilar:

a) birorta ham bola qiynoqlarga yoki boshqa shafqatsizlarcha,

g‘ayriinsoniy yoxud qadr-qimmatni oyoqosti qiladigan muomala yoki jazoga

duchor etilmasligini. Na o‘lim jazosi, na ozodlikka chiqarish imkoniyatini ko‘zda

tutmagan umrbod qamoq jazosi 18 yoshdan kichik bo‘lgan shaxslar tomonidan

sodir etilgan jinoyatlar uchun b lgilanmaydi;

v) birorta ham bola g‘ayriqonuniy ravishda yoki o‘zboshimchalik bilan

ozodlikdan mahrum etilmasligini bolani hibsga olish, ushlab turish yoki

qamoqqa solish qonunga muvofiq amalga oshiriladi hamda ilojsiz chora

sifatidagina va mumkin qadar t gishli qisqa vaqt mobaynida ishlatiladi.

Shu maqsadda, ishtirokchi davlatlarga bunday xodisalarni taqiqlaydigan va

bu kabi holatlarni t rgov qiinishini, aybdorlani jazolanishini va jazosiz qolishiga

yo‘l qo‘ymaslik uchun faol kurashishni kafolatlaydi.

Shunday qilib, Konv nsiyada odil sudlov sohasidagi bola huquqlarini

himoya qilinishining bir qator asosiy tamoyilari b lgilangan.