|
6-bob. Bola huquqlarini himoya qilishga oid O‘zb kiston R spublikasi milliy
qonunchiligi
1. Bola huquqlarining konstitutsiyaviy asoslari
2. Bola huquqlariga oid O‘zb kiston R spublikasi milliy qonunchiligining umumiy
tavsifi
3. O‘zb kiston R spublikasi “Bola huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi Qonuni
va uning tavsifi
4. Bola huquqlarini amalga oshirishga qaratilgan davlat siyosati
1. Bola huquqlarining konstitutsiyaviy asoslari
Bola huquqlariga oid milliy qonunchilik d ganda, avvalambor O‘zb kiston
spublikasiga e’tiborni qaratish lozim. Dunyoning 100ga yaqin konstitutsiyalarini
o‘rganish asosida, ularning eng ilg‘or tajribalarini hisobga olib, umuminsoniy
nuqtai nazardan e’tirof etilgan xalqaro huquq normalariga asosan, shuningd k,
xalqimizning boy o‘tmishi va tarixini e’tiborga olgan holda, azaliy urf-odatlarimiz,
va an’analarimizdan k lib chiqib
142
, qabul qilingan O‘zb kiston R spublikasi
Konstitutsiyasining 13 moddasida inson, shu jumladan, bola ham, uning hayoti,
erkinligi, sha’ni, qadr-qimmati va boshqa daxlsiz huquqlari oliy qadriyat, d b e’lon
qilindi
143
.
Bola huquqlarini huquqiy tartibga solish O‘zb kiston R spublikasi
Konstitutsiyasidan boshlanadi, d sak adashmaymiz. Chunki, mamlakatning Asosiy
qonuni sifatida Konstitutsiyada barcha sohalar kabi, bola huquqlari bo‘yicha
huquqiy munosabatlarning ham konstitutsiyaviy, ya’ni fundam ntal asoslari,
bolaning konstitutsiyaviy-huquqiy maqomi sifatida o‘z aksini topgan.
Bolaning kostitutsiyaviy-huquqiy maqomi, uning oliy yuridik kuchga ega
bo‘lgan huquqlari, erkinliklari, majburiyatlari va ularni amalga oshirish
kafolatlaridan iborat.
142
Mo‘minov A., Tillabayev M. Inson huquqlari. Darslik. –T.: JIDU, 2010. –B.31
143
O‘zb kiston R spublikasi Konstitutsiyasi. –T.: O‘zb kiston, 2014.
169
Bolaning qonstitutsiyaviy-huquqiy maqomi Konstitutsiyada fuqaroning
maqomidan k lib chiqqan holda b lgilanadi. Konstitutsiyada bolaga, uning
huquqlariga, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga nisbatan davlat va jamiyat
munosabatining asosiy tamoyillari b lgilangan.
O‘zb kiston R spublikasi Konstitutsiyasida shaxs va fuqaroning o‘z huquq
va majburiyatlarini amalga oshirishiga asos bo‘lgan omil, ya’ni rahbariy g‘oyalar
yig‘indisi hisoblangan shaxs va fuqaro huquqiy maqomining quyidagi tamoyillari
mustahkamlab qo‘yilgan:
1) shaxs va fuqaroning huquq va erkinliklari sohasida xalqaro huquq
normalarining ustunligi;
2) asosiy huquq va erkinliklarning ajralmasligi;
3) huquq va erkinliklarning b vosita amalga oshirilishi;
4) huquq va erkinliklarni majburan ch klashga yo‘l qo‘yilmasligi;
5) shaxs va fuqaro huquq va erkinliklarining davlat tomonidan
kafolatlanganligi;
6)
ng huquqlilik;
7) shaxsning o‘z huquq va erkinliklarini amalga oshirishi boshqalarning
huquq va erkinliklariga putur yetkazmasligi shart ekanligi
144
.
O‘zb kiston R spublikasi Konstitutsiyasida mustahkamlab qo‘yilgan inson
huquqlari shaxsning erkinlik va o‘z taqdirini o‘zi b lgilash doirasini, uning
avtonomiyasini o‘rnatadi, inson huquqlari va erkinliklari sohasida umume’tirof
etilgan xalqaro normalar va standartlar asosida ijtimoiy aloqalar va munosabatlarni
tartibga soladi hamda muvofiqlashtiradi, davlat insonning shaxsiy erkinlik
doirasiga asossiz aralashishining oldini olgan, davlat tuzilmalarining mutlaq
hukmronligiga va o‘zboshimchaligiga to‘siq qo‘ygan holda faoliyatining
ch garasini o‘rnatadi, inson va davlatning o‘zaro munosabatlari m zonlarini,
144
Qarang: O‘zb kiston R spublikasining konstitutsiyaviy huquqi: Darslik /H.T.Odilqoriyev tahriri ostida. –T.:
O‘zb kiston R spublikasi IIV Akad miyasi, 2005. -B.192-194
170
davlatning o‘z faoliyati uchun jamiyat va shaxs oldidagi mas’uliyatini
lgilaydi
145
.
Har bir d mokratik davlatning konstitutsiyaviy asosini inson huquq va
erkinliklari tashkil qiladi. Shu ma’noda, mamlakatimiz Konstitutsiyasidan “Inson
va fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari” bo‘limi alohida o‘rin
egallagani b jiz emas. Shuningd k, yuqorida ta’kidlanamizd k, Konstitutsiyaning
“Asosiy tamoyillar” bo‘limida inson, uning hayoti, erkinligi, sha’ni, qadr-qimmati
va boshqa daxlsiz huquqlari oliy qadriyat ekanligini qayd etuvchi asosiy g‘oyalar
mustahkamlab qo‘yilgan bo‘lib, ular jamiyatning to‘la huquqli, shu bilan bir
qatorda muayyan zaif qatlami sifatida qo‘shimcha huquq va imtiyozlarga ega
bo‘lgan bolalarga ham taalluqlidir.
18 yoshga yetmagan shaxs va shaxslarga nisbatan qo‘llanuvchi “bola”,
“bolalar” va “voyaga yetmagan” tushunchalari Konstitutsiyaning uchta moddasida
qo‘llanilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
