|
3-1tur21 Gofurjonov Jasurbek Davlatning din bilan munosabatlarini tasdiqlovchi tamoyillar: - — dindorlarning diniy tuyg‘ularini xurmat qilish; — diniy e’tiqodni fuqarolarning yoki ular uyushmalarining xususiy ishi deb tan olish; — diniy qarashlarga amal qiluvchi fuqarolarning ham, ularga amal qilmaydigan fuqarolarning ham xuquqlarini teng kafolatlash hamda ularni ta’qib qilishga yo‘l qo‘ymaslik; — ma’naviy tiklanish, umuminsoniy axloqiy qadriyatlarni qaror toptirish ishida turli diniy uyushmalarning imkoniyatlaridan foydalanish uchun ular bilan muloqot qilish yo‘llarini izlash zaruriyati; — dindan buzg‘unchilik maqsadlarida foydalanishga yo‘l qo‘yib bo‘lmasligini e’tirof etish.
Huquq nima ? Huquq — davlat tomonidan belgilangan yoki tasdiqlangan umumiy majburiy ijtimoiy normalar tizimi. U huquqiy munosabatlar va fuqaroning davlat tomonidan mustahkamlanadigan, kafolatlanadigan va muhofaza etiladigan asosiy huquqlarini oʻz ichiga oladi. Dinning ayrim funksiyalari jamiyatni rivojlantirish yo’lida. - din insonlar hayotida ma’naviy-ruhiy kuch, odamlarning irodasini, iymonini baquvvat qiladigan omil sifatida jamiyatda xizmat qiladi.
- Hozirgi zamon dinshunoslik fanida dinning kompensatorlik funksiyasini bayon qilishda mutaxassislar har xil yondashib, uni «dushespasitelnaya»1 (ya’ni shaxsga nisbatan «jonni qutqazish» , «najot berish», «ruhni baquvvat qilmoq») ma’nolarida ishlatgan. Dinning bu funksiyasini nemis sosiologi M.Veber «smыslopologayuщaya» (ya’ni «mazmunga ega») deb, uni asosiy va hamma dinlar uchun umumiy sifatida e’tirof etadi. Bu funksiyasi odamni «biroz to’xtab, orqaga nazar tashlash», «hayot mazmuni», «ruhni, jonni qutqazish» haqida uylashga vodor qiladi.
Dinning ayrim funksiyalari jamiyatni rivojlantirish yo’lida. - Irodasi kuchsiz odamlarga taskin beradi, ularning hayot qiyinchiliklarini yengishga psixoterapevtik vosita bo’lib xizmat qiladi2. Dinni tadqiq etuvchilar uni ma’naviy omil sifatida inson hayotiga mazmun baxsh etadi deb, ta’kid qilganlar masalan, Z.Freyd ta’limotining davomchisi va keyinchalik uni tanqid qiluvchisi Shveysariyalik psixolog K.Yung ham shu mavqyeidan turib, dinning funksiyasini tushuntiradi. Uning fikricha din inson hayotini mazmunli qiladi, uning ko’nglini ochadi, yorug’lik beradi, hayotdan bahramand bo’lishga undaydi, insonni narsalar dunyosi ta’siridan, iste’molchilik hirsidan qutqazadi va bugun ham individlarni kundalik hayotlarida ularni doimo himoya qiladi3. Mualliflar dinning madaniyatga nisbatan funksiyasini – «ma’naviy» deb bayon etganlar
Dinning siyosatdagi o’rni Hammaga ma’lumki, siyosatni oddiy xalq yuritadigan bir zamonda, siyosat dinni ma’lum cheklovlar qo’yib borilishi qaysidir ma’noda ko’paydi. Dinning va siyosatning aslida bir maqsad yo’lida birlashganligi unutilib borilgandek go’yo. Maqsad bitta, jamiyat taraqqiyoti, fuqarolarning tinchligi totuvligi va tom ma’noda ularni rivojlantirish edi. . - Dinning yana bir muhim funksiyasi – bu, uning birlashtiruvchiligida (integrasion) funksiyasida namoyon bo’ladi. Har bir din o’ziga e’tiqod qiluvchilarni o’z ta’limotiga amal qilishga undaydi. Ularni o’z ta’limoti doirasida saqlashga harakat qiladi. Har qaysi din hamisha muayyan ijtimoiy, etnik va ma’naviy hayotni o’z ta’sirida tutishga harakat qiladi. Bu ta’sirning muntazamligini ta’minlash maqsadida xalqlarning ijtimoiy hayotiga, axloqiy munosabatlariga, shuningdek, hatto adabiyoti va san’atiga ham ta’sir o’tkazadi.
Dinning integratsion funksiyasi Integratsion-dezintegratsion funksiyasi individ, guruh va institutlarni bir tomondan birlashtiradi, boshqa tomondan ularni ajratadi. Integratsiya shaxslar, ayrim ijtimoiy guruhlar, tashkilotlar, bir butun jamiyatdagi barqarorlik va chidamlilikni saqlasa, dezintegratsiya uni zaiflashishiga olib keladi. Integratsion DIN FENOMENOLOGIYASI - Dinga fenomenologik yondashuv biror
- diniy an’anani o‘rganish uchun tadqiqotchi
- o‘sha jarayonda shaxsan o‘zi ishtirok etishini talab etadi. Shu yo‘l bilan dinni o‘rganayotgan kishi o‘sha jarayonda muayyan dinga
- xos bo‘lgan diniy fenomenlarning namoyon
- bo‘lishini shaxsiy tajribasida sinovdan o‘tkazadi. Muayyan dinni fenomenologik yo‘l biImmanuil о rgamshda tadqiqotchi dm haqida xolis
- mavqeni egallaydi va mavjud qadriyat bo‘lib qolgan qarashlardan
- uzoqlashadi. Tadqiqotchilar dinni bunday o‘rganishni dinshunoslikdagi muhim soha deb qaraydilar. Din fenomenologiyasida har
- bir dinda mavjud bo‘lgan «diniy tajriba»ni tan olish asosiy yo‘nalishni belgilaydi.
Fenomenaning namoyon bo’lishi - Diniy tushunchalardan eng muhimi bu «imon» va «ishonch» fenomenidir.
- Aytish mumkinki, din o‘z tabiatiga ega. Shu jihatdan, fenomenologiya namoyondalari odatda, ta’kidlaydilarki, din o‘ziga xos noyob tushuncha bo‘lib, unga antropologiya, sotsiologiya, psixologiya va tarix fanlarining faqat birininggina fokusidan boqish, kishiga hech narsa keltirmaydi.
- bu sohalar dinga ikkinchi darajali tushuncha sifatida yoki cheklangan e’tibor qaratadilar: psixologiya faqat dinni ruhiy jihatini tushuntiradi; antropologiya muayyan ritual ustida «dala-tadqiqoti»ni olib boradi; sotsiologiya faqat din sotsiologiyasi doirasida din bilan shug‘ullanadi;
Xulosa (davlat va din birlashgan nuqta) - Davlat va dinning jamiyat, aniqroq aytganda, fuqarolarning ustida bunday tizimlarning tuzilishidan yagona maqsad – ularni rivojlanish ekanligi ma’lum bo’ladi, xoh bu ishni ularni qo’riqlab qilishsin, xoh ularni rag’batlantirib yoki cheklab.
Do'stlaringiz bilan baham: |
