Yurak-qon tomir tizimi

LIMFA TOMIRLAR

• LIMFA TOMILAR - KO'P LIMFATIK KAPILYARLAR BIRGA KETISHDA HAYTALANADI. Birinchi qopqoq joylashgan joy va ingichka biriktiruvchi to'qima paydo bo'ladi - endoteliy atrofidagi qobiq. Bu limfatik tomirning boshlanishi hisoblanadi.
• TASNIFI:
• kichik - ularning devorida faqat endoteliy va biriktiruvchi to'qimalarning tor chizig'i.
• katta - 3 ta qobiq:
• ichki - endoteliy va elastik tolalardan iborat.
• O'rta - silliq mushak hujayralarining 1-2 qatlami + biriktiruvchi to'qima qatlami.
• Tashqi - biriktiruvchi to'qima va uzunlamasına yo'naltirilgan mushak hujayralari ustunlik qiladi.
• KLAPLAR: tuzilishi boʻyicha venalarning klapanlariga oʻxshash: shakli ikki va yarim oy.

VENALAR

• Venalar [lot. vena – vena, koʻk qon tomir] – venoz qonni (karbonat angidrid bilan toʻyingan) aʼzo va tuqimalardan yurakka olib keluvchi qon Tomirlar (oʻpka venalari bundan mustasno, ular arterial qon tashiydi). Odamda uchta venalar tizimi mavjud.
• Yuqori kovak vena gadaning yuqori yarmi (bosh, boʻyin, qoʻl va koʻkrak) dan yurakka qon keltiradi, pastki kovak vena gavdaning pastki yarmi (oyoq, chanoq, yonbosh, qorin boʻshligʻidagi juft aʼzolar va jigar)dan yurakka qon oʻtkazadi; darvoza (qopqa) vena qorin boʻshligʻidagi (jigadan boshqa) tok aʼzolardan jigarga venoz qon keltiradi va jigardan tozalanib chikkan qon pastki kovak venaga, gavdaning hamma qismidan keladigan qon esa Yurakning oʻng boʻlmasiga qoʻyiladi.

Kovak venalar

• Kislorodi kamaygan, toʻqimalarda moddalar almashinuvida hosil boʻlgan chiqindilar, karbonat angidrid (S02) bilan toʻyingan (venoz) qon kovak venalar orqali yurakka boradi. Upkada karbonat angidrid gazidan tozalanib, kislorod bilan toʻyingan (arterial) qon oʻpka venalari orqali Yurakning chap boʻlmasiga qoʻyiladi. Ularning devori arteriya devoriga qaraganda yupqaroq, elastik toʻqimasi va mushaklari ham kamroq boʻlgani uchun bu tomirlar osongina puchayadi va yoriladi.
• Koʻpchilik venalarda qopqoqlar (klapanlar) borligi uchun qon oqimi faqat yurakka yoʻnaladi, teskari oqa olmaydi. Venalarda qon arteriyalardagiga nisbatan sekin oqadi. Xar bir arteriya yonida ikkitadan vena bor. Teri osti arteriyalari yonida venalar boʻlmaydi. Baʼzi kovak aʼzolar (bachadon, toʻgʻri ichak, qovuq va boshqa(lar)) atrofida bu tomirlar juda koʻp boʻlib, ular hatto vena chigalini hosil qiladi.
• Organizmdan qon chiqarish, dori yuborish, qon qoʻyishda teri ostidagi V. (koʻpincha tirsak venasi, yosh bolalarda boʻyinturuq venasi)dan foydalaniladi. Tomir kasalliklaridan venalarning varikoz kengayishi, tromboflebit koʻproq uchraydi.