Yurak-qon tomir tizimi

VENALARNING TURLARI

• Devorida mushak elementlarining rivojlanish darajasiga qarab venalar ikki tipga bo’linadi:
• 1) mushaksiz venalar;
• 2) mushakli venalar. 
• Mushakli venalar o’z navbatida yana uch gruppaga bo’linadi:
• 1) mushak elementlari kuchsiz taraqqiy etgan,
• 2) mushak elementlari o’rtacha taraqqiy etgan va
• 3) mushak elementlari kuchli taraqqiy etgan venalar.

Tolali venalar (mushaklarsiz)

• Tolali venalar (mushaklarsiz)  - organlar va ularning tashqi devorlari bilan mahkam o'rnashgan zich devorlari bo'lgan joylarda. Ushbu turdagi tomirlar orasida menenjerlarning mushaklari bo'lmagan tomirlar, to'r pardasi, suyak venalari, taloq va yo'ldosh mavjud. Qon bosimi o'zgarganda meninges va retinaning tomirlari moslashuvchan bo'ladi, ular juda ko'p cho'zilishi mumkin, ammo ularda to'plangan qon o'z tortishish kuchi ta'sirida katta venoz magistralga tushishi nisbatan osondir. Suyaklar, taloq va yo'ldosh tomirlari ham ular orqali qonning harakatlanishida passivdir. Buning sababi shundaki, ularning barchasi mos keladigan organlarning zich elementlari bilan o'ralgan va tushmaydi, shuning uchun ular orqali qonning chiqishi osonlashadi.
• Mushaksiz tomirlar devori endoteliy bilan qoplangan, ular atrof to'qimalari bilan birlashtirilgan, bo'shashgan tolali biriktiruvchi to'qima qatlami bilan o'ralgan. Silliq mushak hujayralari yo'q.

Mushak tipidagi venalar (venae myotypicae) 

• Mushak tipidagi venalar (venae myotypicae) dan mushak elementlari kuchsiz taraqqiy etgan venalarga tananing yuqori qismida joylashgan kichik va o’rta kalibrli (1–2 mm) venalar hamda yuqori kavak vena kiradi. Bu venalar devori ham uch qavatdan tuzilgan. Ichki qavat endoteliy va yaxshi rivojlanmagan subendoteliydan iborat. O’rta qavatda aylanasiga yo’nalgan silliq mushak tutamlari joylashgan. Tashqi qavat biriktiruvchi to’qimadan iborat bo’lib, unda ayrim silliq mushak hujayralari yotadi.
• Mushak elementlari kuchsiz taraqqiy etgan venalar qatoriga yuqori kovak vena kiradi. Uning devori uch qavatdan tuzilgan. Ichki qavat endoteliy va biriktiruvchi to’qimadan iborat. Endoteliy osti qavatidan so’ng aylanasiga yo’nalgan silliq mushak hujayralarining tutamlari yotadi. Mushak tutamlari orasida biriktiruvchi to’qima qatlamlari joylashib, ular aniq chegarasiz tomirning tashqi qavatiga qo`shiladi. Biriktiruvchi to’qimadan iborat eng kuchli taraqqiy etgan tashqi qavatida esa uzunasiga yo’nalgan elastik tolalar va sirkulyar hamda qiyshiq joylashgan kollagen tolalar mavjud.