Yun kinema harakat mexanikaning bir boʻlimi. Jism harakatini vujudga keltiruvchi kuchlarni hisobga olmagan holda jism harakatining geometrik xossalarini oʻrganadi

Tezlanish — vaqt birligida jismning tezligining oʻzgarishiga aytiladi a=v-v0/t
Tezlik, tezlik yoki modul kattaligining o'zgarishi bilan aniqlangan traektoriyaga tangensial yo'naltirilgan tezlanish deyiladi. tangensial tezlanish.

21. Ideal gaz uchun asosiy qonunlar.

Ideal gazlarning holatini aniqlaydigan tenglamani keltirib chiqarish, quyidagi qonunlarga asoslanadi:
1) Boyl – Mariott qonuni: o‘zgarmas xaroratda gazning berilgan massasi uchun absolyut bosimning hajmga ko‘paytmasi o‘zgarmas kattalikdir:
Pv = const T = const 2) Gey – Lyussak qonuni: bosim va massa o‘zgarmas bo‘lganda, gaz hajmi absolyut xaroratlarning o‘zgarishiga to‘g‘ri proporsional ravishda o‘zgaradi:
, P – const  3) Sharl qonuni: Hajm va massa o‘zgarmas bo‘lganda gaz bosimi absolyut xaroratlarning o‘zgarishiga to‘g‘ri proporsional ravishda o‘zgaradi:
, v – const Molekulyar fizika, fizikaning bir bo’limi bo’lib, moddaning tuzilishi va xossalarini molekulyar-kinetik tasavvurga asoslanib o’rganadi. Bu tasavvurga asosan qattiq, suyuq yoki gaz holatidagi har qanday modda juda mayda zarrachalardan — molekulalardan iborat. Bu zarralar tartibsiz harakatdadir. Ularning intensivligi temperaturaga bog’liqdir. Jism zarralarining to’xtovsiz harakatdaligini Broun tajribalar asosida kuzatdi.3Maydonning tayinli bir nuqtasiga qo`yilgan zaryadga ta`sir etuvchi kuchning bu zaryadga nisbati maydonning har bir nuqtasida zaryadga bog`liq emas va maydon xarakteristikasi deb hisoblanishi mumkin. Bu xarakteristika maydon kuchlanganligi deyiladi:E=F/q

4-VARIANT
1Bunda va mos turda zarrachaning massasi va chiziqli tezligi. Chiziqli tezlik bilan burchakli tezlik orasidagi bog`liqlikni hisobga olsak va bunida v=w*r hosil qilamiz.Qattiq jism kinetik energiyasi uni tashkil etuvchi barcha zarrachalarning kinetik energiya-larining yig‘indisidan iborat W=w1+w2+ .. +Wn gа asoslanib jismning aylanish o‟qiga nisbatan inertsiya momenti ekanligini hisobga olsak J=m*r² ifodasi paydo bo‘ladi .2Kinematika jismlar harakatini uning kelib chiqish sabablarini e’tiborga olmay o‘rganadi.Dinamika esa jismlar harakatini uning kelib chiqish sabablarini bilgan holda o‘rganadi. Dinamika asosida Nyuton qonunlari yotadi. Jism o’zining tinch holatini yoki to‘g‘ri chiziqli tekis harakatini tashqaridan boshqa jismlar ta’sir etmagunicha saqlab qoladi Jismlarning o‘zini tinch holati yoki to‘g‘ri chiziqli tekis harakatini saqlab qolish xususiyati, jismlarning inertsiya xususiyati deb ataladi.Shuning uchun, Nyutonning birinchi qonuni, inertsiya qonuni deb ham ataladi. 3Ideal gaz qonunlariga asosan ma’lum massali gaz holati uning 3 ta termodinamik parametric bilan belgilanadi, P – bosim, V – hajim va T – temperature.Bu parametrlar bir-biri bilan holat tenglamasi deb ataladigan aniq bog’lanishga ega:f(P,V,T) = 0 Bolsman taqsimoti — ideal gaz zarralarining tashqi kuch maydoni (mas, tortishish maydoni) da energiyalari Yer boʻyicha muvozanatli taqsimlanishi; taksimlanish funksiyasi f~erE/kl orqali aniqlanadi, bunda Yer — zarralarning kinetik va potensial energiyalari yigʻindisi, T — mutlaq temperatura, k — Bolsman doimiysi. Bolsman taqsimoti zarralarning tezliklari boʻyicha Maksvell taqsimotining L. Bolsman tomonidan topilgan umumiy xulosasidir (1868—71)


5-VARIANT
1Boshqa jismlar yoki maydonlarning tanaga ta'sir qiladigan o'lchovini tavsiflaydigan narsa kuch deb ataladi. Ikkinchisiga ko'ra, tananing tezlashishi unga ta'sir qiladigan kuchga to'g'ridan-to'g'ri proportsionaldir. Shunga ko'ra, tananing tezligini o'zgartirish uchun unga kuch bilan ta'sir qilish kerak. Shuning uchun tabiatdagi kuchlar har qanday harakatning manbai degan gap haqiqatdir.Massa — asosiy fizik oʻlcham birliklaridan biri boʻlib, materiyaning inersion va gravitatsion xossalarini aniqlovchi skalyar kattalik.Inersiya (lot. inertia — harakatsizlik), inertlik — moddiy jismning xossalaridan biri. Shu xossasi tufayli jism tinch holatini yoki toʻgʻri chiziqli tekis qarakatini saklay oladi.moddiy nuqta deb hisoblanishi mumkin boʻlgan jism massasi t ni uning harakat tezligi v ga koʻpaytmasiga teng boʻlgan kattalik:P=m*v I=F*t m=p*v 2T.ning birinchi bosh qonuni tizimning energiya saqlanish qonuni boʻlib, unga, asosan, tizim oʻzining ichki energiyasi yoki qandaydir tashqi energiya manbai hisobiga ish bajarishi mumkin. Bu qonunni Yu. R. Mayer taʼriflagan. G. Gelmgolts aniqroq shaklga keltirgan (1874). Termodinamikaning birinchi qonuni shunday deydi: sistemaga berilgan issiqlik miqdori sistemaning ichki energiyasini o’zgarishiga va sistemaning tashqi jismlar ustida ish bajarishga sarflaydi. 3ELЕKTR MAYDON KUCHLANGANLIGI VA Tokli o’tkazgichda elеktr maydon mavjud bo’ladi, u elеktr zaryadlarga ta'sir etadi hamda ularni maydon kuchlari yo’nalishida harakatlanishga majbur etadi. Elеktr maydonning asosiy miqdoriy xaraktеristikasi bo’lib kuchlanganlik Е xizmat qiladi. Kuchlanganlik maydonning ko’rilayotgan nuqtasida musbat elеktr zaryad birligiga ta'sir etadigan kuch sifatida aniqlanadi. Agar musbat zaryad q ga kuch F ta'sir etayotgan bo’lsa (5-rasm), u holda shu nuqtadagi kuchlanganlik quyidagicha bo’ladi:E=F/q Elektr maydon superpozitsiya prinsipi Fazoning biror nuqtasidagi zaryadlar hosil qilgan natijaviy maydon kuchlanganligini topish uchun, shu nuqtadagi har bir zaryad hosil qilgan maydon kuchlanganliklari geometrik qo’shiladi. Bu usul maydonlar superpozisiya prinsipi deyiladi

6-VARIANT
1Inersial sanoq sistemasi -Nyutonning hamma qonunlarida bajariladigan sanoq, sistemasi. Bunda har qanday jism oʻzining tinch holatini yoki toʻgʻri chiziqli tekis harakatini unga boshqa jism tomonidan taʼsir koʻrsatilib, uning shu holatini oʻzgartirishga majbur qilmagunicha saklaydi Shunday sanoq sistemalari borki, bu sanoq sistemalariga nisbatan jismga hech qanday kuch tasir qilmasa yoki ta’sir etuvchi barcha kuchlarning teng ta’sir etuvchisi nolga teng bo’lsa jism bu sanoq sistemasiga nisbatan tinch turadi yoki to’g’ri chiziqli tekis harakatda davom etadi. • Jismga ta’sir etuvchi kuch jism massasi bilan shu kuch ta’sirida jism olgan tezlanishining ko’paytmasiga teng: Jismlar bir to’g’ri chiziq bo’ylab yo’nalgan modul jihatdan teng, yo’nalishlari qarama qarshi bo’lgan kuchlar bilan ta’sirlashadi: 2Biz qattiq jismni bir–biriga nisbatan siljimaydigan moddii nuqtalar to`plami deb qaraimiz.Bundan deformasiyalanmaydigan jism absolyut qattiq jism deyiladi.Fizika va mexanikada moment chiziqli kuchning aylanish ekvivalenti hisoblanadi. Shuningdek, u o'rganish sohasiga qarab moment, kuch momenti, aylanish kuchi yoki burilish effekti deb ataladi. Bu kuchning tananing aylanish harakatida o'zgarishlarni keltirib chiqarish qobiliyatini ifodalaydi.3Elektr induksiya vektoriBir jinsli elektr maydonidagi ixtiyoriy S yuza orqali tik ravishda o‘tayotgan induksiya chiziqlari induksiya oqimlari deb ataladi.Agar elektr maydoni bir jinsli bo‘lmasau holda, dS elementar yuza sohasidagi maydonni bir jinsli deb hisoblash mumkin. Har qanday yopiq sirtdan chiqayotgan induktsiya vektorining oqimi, shu sirt ichida joylashgan zaryadlarning algebraik yig’indisiniga ko’paytmasiga teng”. Bu aynan Ostrogradskiy-Gauss teoremasi

7-VARIANT

1Moddiy nuqta kinematikasi. Fazo va vaqt xossalari haqida Nyuton tasavvurlari. Nyuton mexanikasida sanoq sistemasi. Vaqt va uzunlik etaloni. Harakatning nisbiyligi. Moddiy nuqta haqida tushuncha. Radius vektor, siljish vektori, tezlik, tezlanish, tezlanishning tangensial, normal tashkil etuvchisi, harakat qonuni, harakat traektoriyasi va bosib o’tilgan yokl. Harakatning mustaqillik prinsipi. To’gri chiziqli harakat. Tekis harakat va tekis tezlanuvchan harakat.2Statistik termodinamika - moddalarning molekulyar xususiyatlarini eksperimental ravishda o'lchanadigan miqdorlar bilan bog'liq bo'lgan qonunlarni tuzadigan statistik fizika bo'limi.3 Elektr zaryadi – relativistik invariant kattalik bo’lib, uning miqdori qanday sanoq sistemasida qaralayotganligiga, zaryadning harakatda yoki tinch turganligiga mutlaqo bog’liq emas. Elektr zaryadining SI dagi birligi hosilaviy kattalik bo’lib, 1kulon (c) deb kiritilgan. i e(e=-1,6*10^-19_C) Kulon kuchi : Bo’shliqdagi ikkita harakatsiz nuqtaviy zaryad orasidagi o’zaro ta’sir kuchi F ular zaryadlari Q1va Q2 larning ko’paytmasiga to’g’ri, oralaridagi masofa r ning kvadratiga esa teskari proporsional:F=k*q1*q2/r²; k=9*10⁹ _N*m²_/C²

8-VARIANT
1