Barkamol shaxsni shakllantirish mezonlar: - shaxsni aqliy, ma’naviy-axloqiy, hissiy-estetik, jismoniy rivojlantirish; - ijodiy imkoniyatlarini namoyon etishga yo‘ llash; - insonparvarlik munosabatlarini shakllantirish; - yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda shaxsning individual o‘ ziga xosligini namoyon etishga sharoit yaratish; - fuqarolik nuqtai nazarining tarkib topishiga erishish; - hayotga, mehnatga, ijtimoiy ijodkorlikka tayyorlash; - o‘ z-o‘ zini boshqarish, demokratik tamoyillarni anglash, Vatani va xalq oldida o‘ z mas’uliyati va burchini his etish.
Ma’naviyatli inson bilimli, kasb-hunar egasi, Vatanning sodiq fuqarosidir. U o‘ z davlati qonunlarini biladigan va ularga amal qiladigan, o‘ z yurtidan g‘ ururlana oladigan, o‘ z Vatani boyliklarini saqlash bilan birga uni yanada boyitadigan, go‘ zalliklaridan bahramand bo‘ ladigan shaxs. U har qanday zararli illatlarga qarshi kurashadi, xalq boyligini avaylab asraydi. Axloq esa shaxsning xatti-harakatlari, yurish turishi, turmush tarzi, hayot kechirish tamoyillari, qoidalari, ijtimoiy munosabatlar mazmunini ifodalaydi. Axloq ijtimoiy hodisa sifatida jamiyat ma’naviy-ruhiy hayotida o‘ ziga xos o‘ rin tutadi. U jamiyat tomonidan tan olingan tartib-qoidalar bo‘ lib, kishilarning xatti-harakatlarini tartibga soladigan tamoyil sanaladi. Axloq – ma’naviyatning tarkibiy qismi sifatida shaxs rivojlanishining yuqori bosqichi sanaladi. Zero, axloqsiz, axloqiy me’yorlarsiz shaxsning ruhiy, jismoniy va ma’naviy yetukligi shakllanmaydi. Shuning uchun ham ma’naviy-axloqiy tarbiyada uzviylik, aloqadorlik dialektik xarakterga ega bo‘ lib, shaxsning ma’naviy-axloqiy shakllanishida muhim sanaladi.
Shaxsda sog‘ lom turmush tarzi ko‘ nikmalarini shakllantirishda uning jismonan to‘ g‘ ri rivojlanishi, o‘ z salomatligini mustahkamlashi; aqliy va jismoniy faoliyatning yuqori darajada bo‘ lishiga erishish; gigienik malaka va ko‘ nikmaga ega bo‘ lishi; turmush tarzini mavjud axloqiy talablarga muvofiq tashkil etish; jismonan sog‘ lom bo‘ lib, o‘ ziga va o‘ zgalarga quvonch baxsh etish, zararli odatlardan saqlanish kabilar muhim ahamiyat kasb etadi. Talabalar o‘ rtasida mehnat tarbiyasini tashkil etishda milliy va umumbashariy an’analariga tayanish, ustoz-shogird, oilaviy mehnat va hunarmandchilikning eng samarali metod va usullaridan foydalanish, zamonaviy kasb-hunarlar asoslarini o‘ zlashtirish, ular tomonidan mehnatning shaxs rivojlanishida asosiy omillaridan ekanligini anglanishiga erishish muhim sanaladi. Shuningdek, barkamol shaxsning shakllanishida ekologik, iqtisodiy, huquqiy tarbiyalar ham o‘ ziga xos ahamiyatga ega.
Xulosa qilib aytganda, barkamol shaxs individ – shaxs – inson tizimida o‘ z dunyoqarashi, nuqtai nazariga ega bo‘ lish, o‘ z haq-huquqini hurmat qilishga o‘ rganish, shaxslik xislatlarini tushunish, shuningdek, o‘ z bilim, qobiliyat va ko‘ nikmalarini namoyon etib, o‘ z “Men”ini qaror toptirish asosida shakllanadi. Insonning shaxs sifatida rivojlanishi uning qiziqishlari, xarakteri, qobiliyati, aqliy rivojlanganligi, ehtiyojlari, mehnat faoliyatiga munosabati bilan belgilanadi. Insonda yuqorida ko‘ rsatilgan xususiyatlar rivojlanib, uning ijtimoiy voqelikka, mehnatga, kishilarga, jamiyatga bo‘ lgan munosabati muayyan bosqichga yetgandagina u barkamol shaxs darajasiga ko‘ tariladi.
Jamiyat taraqqiyotining barcha davrlarida ham barkamol shaxsni tarbiyalash dolzarb muammo bo‘ lib kelgan. O‘ zbek xalqi yoshlarni har tomonlama barkamol shaxs qilib tarbiyalashda boy tarixiy tajribaga ega. Bu tajribani o‘ rganish va mazkur tajribadan zamon tarablariga muvofiq barkamol shaxsni shakllantirishda samarali foydalanish bugungi kunning muhim vazifalaridan biridir. Sharq mutafakkirlarning asarlarida yosh avlodda yuksak ma’naviy-axloqiy sifatlarni shakllantirish, ularni barkamol shaxs bo‘ lib voyaga yetkazishga oid pedagogik g‘ oyalar, barkamol shaxs tarbiyasining mazmun, shakl va metodlari o‘ z aksini topgan bo‘ lib, ular bugungi kunda ham muhim pedagogik qiymatga ega. Ushbu asarlarda inson tafakkurini rivojlantirish, aqliy-axloqiy yetuklik va jismoniy barkamollik, estetik madaniyatni shakllantirish masalalari ham ilmiy, ham amaliy jihatdan o‘ z yechimiga ega bo‘ lgan.
E’tiboringiz uchun rahmat
Do'stlaringiz bilan baham: |