Yorug’lik interferensiyasi

4.10-rasm. Interferension plastinkalar

Sinov shishalar bilan optik jihozlar egrilik radiusi va optik sirtlari tayyorlanishini nazorat qilish: a – sinov shishasini linza ustiga qo’yish; b – sinov shishasini tekshirilayotgan sirtga tomonlari bilan tegishi; v – interferension manzara turlari

Optik sirt R radiusining sinov shishasining R_sin egrilik radiusidan og’ishi Nyuton xalqalari N soni bilan xarakterlanadi, chunki 1-sinov shishasi va 2-tekshirilayotgan linza sirti egilish farqi . Tekshirilayotgan sirt va sinov shishasi radiuslari orasidagi farq.

Bu yerda D – kuzatilayotgan interferension manzara diametri (yoki, tegish sirti diametri).
Oq yorug’likdan foydalanilganda = 580nm bo’ladi. Odatda sinov shishasi bilan nazorat qilinganda monoxromatik nurlanish manbalari, masalan, simob lampasidan foydalanish tavsiya etiladi, unda = 580nm.
Har bir xalqa (yo’lak) havo oralig’ini /2 ga ortishiga mos keladi.
radiusning og’ishi na faqat N, , kattaliklariga bog’liq bo’ladi, ularning qirg’oq va markaziga tegishiga ham bog’liq bo’ladi. Birinchi holda N halqada “chuqur” kuzatiladi. Ikkinchisida N halqalar “do’ngligi” kuzatiladi.
Sinov shishalari o’lchov sirtlari yuqori aniqlikda tayyorlanadi. Tekshirishlarning interferension usuli eng sezgirlilardandir. Interferension manzara ko’rinishlari 4.10,v-rasmda tasvirlangan, bu yerda I-sferik sirt to’g’ri tayyorlanganda; II-elliptik xalqalar mavjudligida (ya’ni “silindr”, “ellips” kabi astikmatik xatoliklar mavjudligida), bunda ular interferension xalqalar farqini o’zaro tik yo’nalishlar bo’yicha aniqlanadi (4.10-rasmda N=5, Elliptiklik ); III-2 detalning tekshirilayotgan radiusi sinov shishasining radiusidan kichik; bunday xatolik “do’nglik” deb ataladi.
Ikki nurli intereferometrlar. Ish jarayoni yorug’likning interferensiya hodisasiga asoslangan optik o’lchov asboblari interferometrlar deb ataladi.
Turli optik maqsadlarda har xil ikki nurli interferometr sistemalaridan foydalaniladi. Ulardan keng qo’llaniladigani, Maykilson sistemali interferometrni ko’rib chiqamiz.
Hozirgi vaqtdagi ishlatilayotgan intereferometrning tuzilishi va optik sxemasi rasmda ko’rsatilgan.
Yarim shaffof R yorug’lik taqsimlovchi plastinka o’ziga tushayotgan nurni ikki J, va J₂ 90^oburchak ostida nurlarga ajratadi. Shunday qilib intereferometrning ikki shoxchasi hosil bo’ladi. S₁ va S₂ ko’zgular bir-biriga aniq tik o’rnatilgan. S₂ ko’zguni oldingi holati bo’yicha parallel siljitish mumkin. J₁ va J₂ nurlar intereferametr shohchalaridan ikki marta o’tib, S₁ va S₂ ko’zgulardan qaytib R plastinka sirtida yana birlashadi va interferensiyalanadi. Interferensiyalangan nurlar yo’llari farqi bo’lib ularning maksimum sharti odatdagi ko’rinishga ega bo’ladi.