Yorqinoy mirzayeva tut ipak qurti

15 dona 
bo‘lsa, beshinchi yoshda ularning soni 
oltmishtaga
etadi. 
Taxminan, kaftning o‘rtasida teri yostiqchasi joylashgan (beshinchi yoshda 
yostiqcha bo‘lmaydi). Ichki oyoqning kaftiga uni tortib tura oladigan kuchli 
muskullar kelib birikadi. 
Ipak qurtining ko‘krak oyoqlari yaxshi rivojlanmagan, shuning uchun harakat 
qilayotganda qurt undan foydalanmaydi. Bu vazifani qorin oyoqlar bajaradi. 
Gemolimfalarning bosimi ostida qorin oyoqlarining kafti keriladi va qurt turgan 
bargi, novdasi yoki qog‘oziga tirnoqlari bilan yopishib oladi. U oyoqlari bilan 
mahkam yopishib, qorinning boshqa bo‘g‘imlarini tortib oladi. Har safar surilishdan
oldin gemolimfa oyoqlardan tortib olinadi, kaft kuchli muskullar ta’sirida tortilib, 
tirnoqlar barg yoki novdaning yuzasidan chiqadi va qurt oyoqlarini boshqa joyga
harakatlantira oladi
. 
Qurt harakat qilayotganda va tinch turganda faqat qorin 
oyoqlariga, ayniqsa, qorinning beshinchi, oltinchi va to‘qqizinchi bo‘g‘imlaridagi 
oyoqlarga tayanadi. Qorinning bu qismi (keyingi) qurt tanasining tayanch qismi 
hisoblanadi. Boshi, ko‘krak va qorinning oldingi bo‘g‘imlari tananing harakatchan 
qismidir. 
Qurt tut bargi chetiga etish uchun harakat qilib yoki cho‘zilib tanasining 
hamma harakatchan qismini, shu bilan birga,
qorin oyoqlarining oldingi ikki juftini 
ko‘tara olishi mumkin .

---

44-rasm[27] Tut ipak qurti tanasining segmentlanish chizmasi 
Adult silk worm: 1,hcad- 2, -3,4,5,6,7,8,9,10,12, rings; 11, horm; 13,3 pairs of articulated
legs ; 14,4 pairs of abdominal or false legs ;15, a pair of false legs on the last ring. 
1-Ipak qurtining bosh qism.2- ko‘krak qismi. 3,4,5,6,7,8,9,10,12,qorin qismi bo‘g‘imlari 
,11- qadim zotlardan saqlanib qolgan nayzacha rudemint, 13 –3 juft chin oyoqlari.14-4 –juft 
yolg‘on soxta oyoqlari, 15- oxirgi juft yolg‘on (soxta)oyoqlari. 
Lekin odatda, joyini o‘zgartirish uchun qurt besh juft qorin oyoqlarning 
hammasidan foydalanadi, bunday harakat tananing orqa juft qismini yuqoriga bukish 
bilan boshlanadi, unda, ya’ni eng oxirgi (beshinchi) juft oyoq oldinga suriladi, 
so‘ngra ularni mustahkamlaydi, keyin to‘rtinchi juft oyog‘i ko‘tarilib suriladi va 
sekin-asta qolgan oyoqlar ham harakatga keladi. 
 
45 -rasm. A. [26] Sakkizinchi va 
to‘qqizinchi bo‘g‘imlarning ostki 
tomonidagi Ishivat diski: 
1 -oldingi tomoni; 2 -orqa tomoni. 
B.[26]Erkaklarida disk o‘rnida
faqat 1- nuqta bo‘ladi. 

---

Urg‘ochi qurtning qorin tomondagi sakkizinchi va to‘qqizinchi bo‘g‘imlarida ikki 
juft 
Ishivat diski 
bor. Bu disklar o‘rtasi nuqtali doira shakliga ega. Bular sakkizinchi 
bo‘g‘imda taxminan o‘rtada, to‘qqizinchida esa oldingi chegarada, qorin 
oyoqlarining asosiga yaqin joyda bo‘ladi. Disklar beshinchi yoshning boshlarida va 
o‘rtalarida, ayniqsa, yaxshi ko‘rinadi; bu vaqtda qurtning jinsini osongina aniqlash 
mumkin: urg‘ochilarda disk bo‘ladi, erkaklarida esa bo‘lmaydi.