Yo’nalishga kirish

 
69 
 
 
 
dumli  bo'lib  ko'rinadi.  1758  yilda  ko'ringan  kometa  Galileya  kometasi  deb  nom 
oladi.  1986  yil  uning  Quyoshga  juda  Yaqin,  masofadan  o'tadi.  Galiley  kometasi 
davriy kometalardan qatoriga kiradi. 
Yer  gruppasidagi  planetalar  -  Merkuriy,  Venera,  Yer  va  Mars  gigant 
planetalardan  zichligining  kattaligi,  o'z  o'qi  atrofida  sekin  aylanishi, 
atmosferasining  ancha  yirikligi,  yo'ldoshlarining  bo'lmasligi  yoki  kam  bo'lishi 
bilan farq qiladi. 
Merkuriy - Quyoshning “kenjasi”. 
Bu  sayyora,  Quyosh  sistemasidagi  to'qqizta  pleneta  ichida  Quyoshga  eng 
Yaqini bo'lib, qadimda rimliklar uni sayohatchilarning panohi, savdo - sotiq xudosi 
nomi  bilan  Merkuriy,  arablar  esa  uni  utorud  deb  atashgan.  Utorudning  orbitasi 
boshqa    sayyoralarnikidan    farq  qilib,  cho'zinchoq  aylana  (ellips)  shaklidadir. 
Shuning  uchun  ham  bu  sayyoraning  Quyoshdan  uzoqligi  0,31  dan  to  0,47 
astronomik birlikkacha cho'zilib turadi, o'rtacha uzoqligi esa 58 million kilometrni 
tashkil  qiladi.  Merkuriyning    diametri  4880  killometr  bo'lib,  uning  sirtida  tortish 
kuchi  Еrnikidan 2,5 marta kam. 
Utorud o'z orbitasi  bo'ylab sekundiga 48 kilometr tezlik bilan   harakatlanib,  
Quyosh   atrofida 88 kunda  to'la   aylanib chiqadi. Qizig’i shundaki, Quyosh oilasi 
“kenja”  sining  bir  kuni  uning  ikki  yiliga  teng,  boshqacha  qilib  aytganda 
planetaning bir kechayu-kunduzi Yerning 176 kuniga tengdir.  
Merkuriy sirtining kunduzgi o'rtacha harorati +30 gacha (sel’siy shkalasida), 
kechasi  -  1800  gradusga  pasayadi.  Biroq  shuni  aytish  kerakki,  planeta  sirtining 
mayda  tuprog’i  issiqliq  yomon  o'tkazganligi  tufayli  bir  necha  o'n  santimetr 
chuqurlikda harorat sirt haroratidan keskin farq qilib, 70-90 gradusni tashkil qiladi 
va  juda  kam  o'zgaradi.  Bu  nazariy  ma'lumot  keyinchalik  radioastronomik 
kuzatishlar asosida to'la tasdiqlandi. Merkuriyning rel’efi va fizik tabiatiga tegishli 
ma'lumotlarni  “qo'lga  kiritish”  ning  murakkabligi  shundaki,  bu  sayyoraning  yo'li 
doimo Quyoshdan kichik burchak oralig’ida bo'ladi.  

---

Konchilik sohasiga kirish