Yo’nalishga kirish

 
70 
 
 
 
Merkuriyning  “jamoli”  ni  Yaqindan  ko'rish,  sayyoralararo  avtomatik 
stantsiya  “Mariner-10”  ga  (AQSH)  nasib  qilgan  ekan.  1973  yilning  oxirlarida 
sayyora  tomon  yo'lga  chiqqan  bu  stantsiya,  1974  yilning  21  sentyabrida 
Merkuriydan  47  ming  981  kilometrlik  masofadan  o'tayotib,  planeta  sirtining  500 
ga  Yaqin  sifatli  rasmini  oldi.  Bu  rasmlar  “yuz  tuzilishi”  jixatidan  kenja  sayyora 
oyga  juda  o'xshashligini  ko'rsatdi.  Oy  sirtidagi  kabi  Merkuriy  yuzasi  ham 
meteoritlar  zarbidan  “momataloq”  bo'lib,  turli  kattaliklardagi  kraterlar  bilan 
qoplangan  “mariner-10”  olgan  planeta  “portretlari”  dan  shunaqangi  ko'rinib 
turibdi.  
Qizig’i  shundaki,  garchi  ko'pchilik  kraterlarning  diametri  bir  necha  o'nlab 
kilometrni  tashkil  qilsada,  chuqurliklariga  ko'ra  ular  oydagi  kraterlardan  farq 
qiladi.  Biroq  kuzatilgan  planeta  kraterlari,  ularni  o'rovchi  tepalik  markazlari  va 
markaziy tog’chalariga ko'ra oy kraterlarini eslatadi. Sayyora yuzidagi bu cho'tirlik 
uning  hayotida  o'ziga  xos  “kundalik”  bo'lib,  Merkuriy  sirtining  shakllanish 
tarixidan hikoya  qiladi. Shuningdek, planeta  kraterlarining  ayrimlari, oydagi ba'zi 
kraterlar kabi radial yo'nalishda cho'zilgan yorug’ nur sistemalari bilan o'ralgan. 
Biroq  Merkuriyda  kuzatilgan  ayrim  ob'ektlar,  na  oyda  va  na  Quyosh 
sayyoralarida  kuzatilmasligi  bilan  kishi  diqqatini  o'ziga  tortadi.  Bulardan  biri  - 
eskarplar deb yuritiluvchi o'pirilishlar bo'lib, ulariing balandligi 2-3 kilometrgacha 
etadi.  O'pirilishdan  hosil  bo'lgan  bunday  jarliklarning  uzunligi  esa  bir  necha  yuz 
kilometrdan bir necha ming kilometrgacha boradi. 
Merkuriy  jinslarining  zichligi,  oynikiday  tartibda  (3,0-3,3  g/sm
3
)  bo'lib, 
o'rtachasi  5,44  g/sm
3
  ekanligi,  uning  markaziy  qismida  temir  yadrosi  borligini 
ko'rsatadi.  Eng  kamida  bu,  Merkuriy  markazida  silikat  jinslar  katta  bosim  ostida 
metallik holatga o'tayotganidan darak beradi. 
“Mariner-10” planetaning siyrak atmosferasi borligini ma'lum qildi. Ma'lum 
bir  planetada  atmosferaning  bo'lish-bo'lmasligi,  odatda,  talay  faktorlar  bilan 
aniqlanadi.  Biroq  bularning  ichida  eng  muhimi  planetaning  sirtida  tortish 
kuchining kattaligi va harorat eng muhim rolni uynaydi. Haroratiing ortishi tufayli 

---

Konchilik sohasiga kirish